Niezmiernie interesujący temat....
Poprzedni rozdział. | Wstęp do kognitywistyki - spis treści.
Uwaga: te wykłady zostały zastąpione nową wersją.
2. Działanie mózgu: najprostsze teorie.
Co możemy powiedzieć o działaniu mózgu bez wnikania w szczegóły jego budowy?
Podział ogólny:
Przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie.
Kora i ośrodki podkorowe.
Kora nowa (ewolucyjnie), układ limbiczny (rąbkowy), pień mózgu - im starsze tym głębiej.
Układ limbiczny: pomiędzy pniem mózgu i podwzgórzem a korą nową.
Kontroluje emocje i popędy organizmu, pamięć ruchów, konsolidacja pamięci.
Płaty kory: czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy.
Mózg i móżdżek - kontrola i koordynacja ruchów
Najprostsze teorie: 2 półkule, 3 struktury, 4 płaty, lub razem 10 struktur (8 półpłatów+układ limbiczny+pień mózgu).
Model cybernetyczny: moduły przetwarzające informację i ich współdziałanie.
Pozwalają rozumieć koncepcyjnie, są więc "lepsze" niż teorie zaawansowane.
2.1. Dwa mózgi w jednym.
Logika i intuicja? Czy są dwa sposoby myślenia?
Myślenie intuicyjne - oparte na pamięci i reakcjach emocjonalnych, doświadczeniu, postrzeganiu całości, trudne do zwerbalizowania.
Myślenie logiczne - trudne, więc zdarzają się pomyłki, ale wyższość intuicji jest fikcją.
Uszkodzenia lewej półkuli: trudności z mówieniem, pisaniem, czytaniem, matematyką.
Uszkodzenia prawej półkuli: trudności z rozpoznawaniem struktur geometrycznych, twarzy, trudności z rysowaniem, percepcją muzyki.
Dominacja prawej półkuli - artyści, humaniści; lewa - naukowcy, umysły ścisłe.
Prawa półkula - Wschodni mistycyzm, lewa półkula - Zachodni racjonalizm (R. Ornstein).
Rozwiń intuicję prawej półkuli! Wykorzystaj cały mózg!
Jaki procent wykorzystujemy? Pytanie bez sensu!
Jaki procent mocy obliczeniowej możemy przeznaczyć na myślenie? 1-5% ?
Metody badania różnic między półkulami.
Uszkodzenia mechaniczne mózgu - od XIX wieku, Brocka i Wernicke - mowa w lewej półkuli.
Obserwacje zmian w wyniku guzów, wylewów i chorób.
Test Wada, zwany próbą amatylową.
Lateralna prezentacja krótkich bodźców - chociaż spoidło wielkie i pozostałe przekazują informację następuje utrata jej dokładności.
Badania EEG, MEG, potencjałów wywołanych: blokowanie alfa, wyższe częstości.
Obrazowanie czynności mózgu - MRI, PET, pokazują mózg w trakcie pracy.
Eksperymenty z osobami po komisurotomii: R. Sperry (Nobel 1981), M. Gazzaniga.
Padaczka "grand mal" wymagała przecięcia spoidła wielkiego - 200 milionów nerwów.
Jak to wpływa na zachowanie? Każda półkula działa niezależnie.
Ale ... osoby chore, z uszkodzeniem mózgu, spoidło przednie i spoidło hipokampa zwykle zostaje.
Budowa ciała i mózgu lekko asymetryczna.
Asymetria widoczna już na etapie płodowym.
Prawa półkula:
Większa i cięższa niż lewa.
Więcej materii białej (dłuższe połączenia).
Część czołowa szersza, wysunięta do przodu
Bruzda Sylwiusza kończy się zagięciem ku górze.
Niektóre obszary kory ciemieniowej powiększone.
Lewa półkula:
Część tylna szersza.
Bruzda Sylwiusza ok. centymetra dłuższa i prosta.
Większa równina skroniowa (planum temporale) i obszar Brocka.
Więcej materii szarej.
Więcej dopaminy, mniej noradrenaliny.
Różnice na poziomie budowy cytoarchitektonicznej i biochemicznym.
Mowa w prawej półkuli: u praworęcznych 4%, u leworęcznych 15% + 15% obie półkule w jednakowym stopniu.
Mowa docierająca do prawego ucha jest lepiej rozumiana.
Asymetria mniej widoczna u kobiet.
U ptaków: tylko uszkodzenia lewej półkuli upośledzają śpiewanie.
Ale rozpoznawanie złożonych kształtów lepsze w prawym polu widzenia.
Funkcje wzrokowo-przestrzene są u niektórych małp w lewej półkuli.
Preferencje ssaków do obracania się w jednym kierunku - różnice poziomu dopaminy w lewym i prawym prążkowiu.
Szlaki nerwowe prowadzące od narządów zmysłów do obszarów przetwarzających.
Skrzyżowane szlaki nerwowe dla bodźców dotykowych i sterowania motorycznego. Bodźce słuchowe. Dźwięki z lewego ucha analizowane są w prawej półkuli i odwrotnie.
Bodźce wzrokowe. Lewe pole wzrokowe analizowane jest w prawej półkuli i odwrotnie. Specjalne okulary skierowują obraz tylko do prawej i lewej półkuli. Bodźce węchowe nie przechodzą przez skrzyżowane szlaki - być może prawdziwe jest wyjaśnienie ewolucyjne. Opuszka węchowa powstałą z najbardziej wysuniętego do przodu zwoju nerwowego.
Receptory węchowe w prawym nozdrzu - bardziej rejestrowanie wrażeń, wywoływanie skojarzeń.
Receptory z lewego nozdrza - lepiej rozpoznają zapachy.
Praworęczność nie jest spotykana u zwierząt.
Genetyczne przyczyny powstania praworęczności u ludzi: dwunożna postawa, ułożenie niemowlęcia - głowa po lewej stronie przy sercu matki, podtrzymywane przez lewą rękę, więc prawa bardziej swobodna?
Stopniowa ewolucja praworęczności: 70% przed 70.000 lat, 92-94% obecnie.
Leworęczność - 20% bliźniaków mono jak i heterozygotycznych.
Leworęczny potomek u: 2% prawo-praworęcznych rodziców; 17% prawo-leworęcznych i 46% lewo-leworęcznych.
Częściej u leworęcznych nieprawidłowości, np. padaczka, zaburzenia immunologiczne, problemy z uczeniem.
https://www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/kog-m/02.htm