To takie ciekawostki o Syrii i połączeniu jej z innymi świątyniami nie tylko europejskimi.
SYRIASyria jako główna część Żyznego Półksiężyca była jednym z pierwszych obszarów, na których narodziło się rolnictwo i hodowla. Między X a IV tysiącleciem istniały tu liczne neolityczne osady, gdyż dobra gleba, sporo dreszczów oraz rozbudowana sieć rzeczna (Eufrat + Dorzecze Chaburu) sprzyjały gospodarce wiejskiej. Więcej na ten temat w dziale NEOLIT.
Historia polityczna Syrii ma dwa oblicza. Kraj ten nie tworzył prawie nigdy politycznej jedności i często był podbijany przez sąsiadujące z nim imperia: Akadyjczyków, Sumerów, Hetytów, Egipt, Asyrię, Babilonię, Persję, Aleksandra i Rzym.
Jednak historia Syrii to przede wszystkim dzieje jej miast, które przez tysiąclecia tworzyły jej bogactwo. Ich rozwój wiąał się z tym, że leżały na szlaku handlowym między Mezopotamią, Egiptem i Anatolią. Nic więc dziwnego, że o ich historii można mówić właściwie dopiero od III tysiącleciu. Najważniejsze miasta tego okresu to Mari, Ebla, Aleppo, Alalah, Ugarit, Karkemisz, Urkisz (Tell Mozan), Nagar (Tell Brak), Szechna (Tell Leilan) i Tell Arbid.
(Wikipedia: Syria, historia Syrii, Tell Brak, Tell Leilan, Tell Arbid)
Ok. 2310 Sargon z Akadu dotarł aż do Libanu. Po drodze zdobył miasta syryjskie, które zniszczył lub przyłączył do swojego imperium. Podobny przemarsz zrobił jego wnuk, Naramsin. Potem po 2100 r. podobnie uczynili królowie z Ur. Przez 3 wieki była więc Syria częścią królestw mezopotamskich, co zaowocowało pogłębieniem integracji kulturowej.
Po upadku Ur w 2004 r. w Syrii powstały królestwa amoryckie, m.in. Jamhad (Aleppo), Alalah, Katna, Ugarit, Karkemisz i Mari. Ich ludność stanowiły stare ludy semickie, nowo przybyli Amoryci oraz migrujący z północy Huryci. W XVI w. miasta Syrii zostały wchłonięte przez państwo Mitanni. Po jego upadku Syria znalazła się na 150 lat w rękach Hetytów. Około 1200 r. nastąpił najazd Ludów Morza, co zostawiło po sobie ślad w postaci spalonego Ugarit, ale też przyczyniło się do wyzwolenia Syrii spod hetyckiej kontroli. Na 300 lat miasta syryjskie znów odzyskały niepodległość.
(Wikipedia: Ludy Morza i ich czasy, Katna, Alalah)
W tym okresie pojawiła się tam kolejna fala migracyjna ludów semickich - Aramejczycy. Udało im się zdobyć władzę w niektórych królestwach, sami też kilka założyli, m.in. w Damaszku, który dotąd był niewielkim miastem. Zatrzymało to ekspansję asyryjską, która właśnie ruszała na zachód. Jednak w IX w. Asyria ponownie podjęła podbój i po 100 latach objęła Syrię swą władzą. Po nich przyszli Babilończycy, Persowie, Grecy (Aleksander, Seleucydzi) i Rzymianie.
W czasach grecko-rzymskich Syria wciąż była bogatym krajem, a jej stolica, Antiochia, liczyła 500.000 mieszkańców.
(Wikipedia: Aramejczycy, Damaszek, Antiochia, Seleucydzi, czasy rzymskie)
EBLAEbla jako miasto funkcjonowała od początku III tysiąclecia. Do największej potęgi doszła w XXIV. Liczyła wtedy 30.000 mieszkańców i kontrolowała sporą część Syrii. Do dobrobytu doszła dzięki handlowi drewnem i tekstyliami. Z tego okresu pochodzi słynne archiwum tabliczek z pismem klinowym, które wspaniale utrwalił pożar niszczący miasto za sprawą Naramsina z Akadu ok.2240.
Eblę odbudowali i zasiedlili Amoryci ok. 1850. Najazd hetycki zniszczył ją jednak po raz drugi w 1600 i odtąd funkcjonowała jako wioska.
(Wikipedia: Ebla, język eblaicki, archiwum z Ebli)
URKISZHuryci od wieków zamieszkiwali na północ od Niziny Mezopotamskiej, zarówno w górach, jak i na przedgórzu. Ich następcami byli prawdopodobnie Urartyjczycy, a potem Ormianie. W III tysiącleciu Huryci przesunęli się ku południowi zasiedlając Północną Mezopotamię i Północną Syrię.
Najważniejszym miastem huryckim w III tysiącleciu było Urkisz. Konkurowało wtedy z Szechną i Nagarem. Od połowy III tys. Urkisz zdobyło przewagę nad sąsiadami i stało się stolicą sporego królestwa rywalizującego z Eblą. Na początku II tysiąclecia Urkisz utraciło swą pozycję i stało się zależne od Mari. Potem Urkisz było jednym z głównych miast królestwa Mitanni.
Huryci mieszkali także na wschód od Asyrii. W III tysiącleciu istniało tam królestwo Arraphy.
(Wikipedia: Huryci, Urkisz, Arrapha)
MARIMari położone było nad środkowym Eufratem, czyli leżało na ważnym szlaku handlowym. W III tysiącleciu doszło do tak dużej potęgi, że na Sumeryjskiej Liście Królów zanotowane jest jako miasto zwierzchnie nad całym Sumerem. Nie wiadomo jednak kiedy i jakim sposobem zostało to osiągnięte. Około 2300 r. miasto zostało zniszczone. Podejrzanymi o ten czyn są zarówno Akadyjczycy, jak i konkurencyjni Eblaici.
W czasach amoryckich ok. 1900 r. miasto zostało odbudowane. Znów doszło do znacznego bogactwa i potęgi. Tym razem kres miastu ok. 1760 r. położył Hammurabi, konkurujący w tym czasie z miastem, w którym królem był Zimrilim. Z tego okresu zachowały się duże archiwa tabliczek.
(Wikipedia: Mari, Zimrilim i jego pałac)
ALEPPOAleppo (Halab) jest jednym z najstarszych wciąż zamieszkanym miastem na świecie. Jego początki sięgają 7000 lat wstecz i przez cały ten okres było ważnym ośrodkiem w regionie. Nie można jednak powiedzieć zbyt wielu szczegółów o jego zamierzchłej przeszłości z racji trudności z przeprowadzeniem wykopalisk - miasto liczy obecnie 2 mln mieszkańców i trudno znaleźć wolne miejsce, by wbić w ziemię łopatę.
W III tysiącleciu Aleppo było stolicą królestwa Armani, konkurującego z Eblą, a potem od niego zależne. Królestwo padło podczas jednej z ekspedycji Akadów ok. 2250 r. W czasach amoryckich, po upadku Królestwa III Dynastii z Ur w 2004 r, Aleppo ponownie rozkwitło i przewodziło królestwu Jamhad. Było wtedy partnerem Mari i Aszur, co odnotowano w ich archiwach. Znaczną część ludności miasta stanowili wtedy Huryci. Kres niepodległego królestwa nastał ok. 1600 r., gdy zajęli je Hetyci. Wkrótce tereny te zajęło rozrastające się Mitanni. Po jego upadku od ok. 1350 Aleppo ponownie wpadło w ręce Hetytów.
Ok. 1200 Ludy Morza zniszczyły królestwo hetyckie, a dla Aleppo nastał 300-letni okres niezależności. W IX w. miasto zajęła Asyria i od tego czasu Aleppo było częścią kolejnych imperiów. Po Asyryjczykach władali nim Babilończycy, Persowie, Grecy, Ormianie, Rzymianie, Bizantyjczycy, aż w końcu, w VI w., na krótko Sasanidzi i na dłuuuuugo Arabowie.
(Wikipedia: Aleppo, Armani, Jamhad)
MITANNIMitanni było największym królestwem huryckim. W każdym razie Huryci byli w nim najliczniejszym ludem, lecz wiele wskazuje na to, że to Ariowie mieli w tym państwie dominującą pozycję. Wskazują na to imiona wielu królów, jak też bogów (Indra, Waruna). Wtedy właśnie ludy indoeuropejskie migrowały ku Persji i Indiom, ale nie sposób dojść, jak i czy zyskali władzę nad Hurytami.
Mitanni ze stolicą w Waszugani powstało w XVI w. w Syrii i w północnej Mezopotamii. Gdy Hetyci pokonali Aleppo i złupili Babilon, pojawiła się pustka, którą od ok. 1520 r. wypełnili władcy z Waszugani. W krótkim czasie objęli swym posiadaniem całą Północ: Syrię i Asyrię, a później także Cylicję na zachodzie (królestwo Kizzuwatna).
Gdy na swej drodze spotkali Egipcjan zawarli z nimi pokój i ustalili granicę gdzieś w Libanie. Przymierze z Egiptem okazało się bardzo trwałe. Władcy wymieniali się często między sobą prezentami i córkami. Jednak podczas rządów Echnatona, który odwrócił się od spraw ziemskich, Egipt nie wsparł swego sojusznika, właśnie wtedy, gdy było to mu najbardziej potrzebne. Odrodzenie Asyrii i ofensywa Hetytów doprowadziły ok. 1340 r. do upadku Mitanni i podziału jego terytorium między agresorów. Królestwo istniało więc ok. 200 lat.
Dalsze dzieje Hurytów wiążą się z Urartu i Manejczykami.
(Wikipedia: Huryci, Mitanni, Ariowie w Mitanni, Waszugani, Manejczycy, Kizzuwatna)
KARKEMISZKarkemisz położone było nad górnym Eufratem. W III tysiącleciu było stolicą małego królestwa i a zamieszkane było prawdopodobnie przez Hurytów. Podobnie było w II tysiącleciu, z tym że jego populację stanowili prócz Hurytów także Amoryci i Luwici. Po krótkim epizodzie egipskim za Totmesa III, miasto stało się częścią Mitanni. Ok. 1340 r. Karkemisz zostało zdobyte przez rozszerzające się na południe państwo Hetytów. Uczynili je wtedy stolicą wszystkich swych nowych ziem w Syrii wydartych Mitanni. Ludność luwito-hetycka stanowiła tam wtedy większosć.
Po upadku Hetytów Karkemisz utrzymało swój stan posiadania, który dopiero pojawienie się Aramejczyków znacznie uszczupliło, a kraj podzielił się na wiele państw neohetyckich. Wzrost siły Asyryjczyków spowodował, że od IX w. miasto płaciło im trybut, a w 717 zostało zdobyte przez Sargona II. W 605 r. Babilończycy pod murami miasta pokonali wojska egipskie i wygląda na to, że przy okazji zakończyli żywot Karkemisz.
(Wikipedia: Karkemisz, Neo-Hetyci)
UGARITUgarit było portem nad M.Śródziemnym. Przez tysiąclecia było oknem Syrii na świat, jako że leżało na szlaku handlowym między Mezopotamią a Egiptem i Cyprem. O jego znaczeniu może świadczyć fakt, że już w VI tysiącleciu otoczone było murami.
Miasto zostało zniszczone ok. 1190 r. przez Ludy Morza, gdy było u szczytu rozwoju.
W Ugarit łączyły się wpływy egipskie i semickie, co zaowocowało rozwojem ciekawej kultury, a także powstaniem pierwszego praktycznego alfabetu - oparty był na mezopotamskich klinach i egipskim pomyśle na zapis głoskowy. Alfabet ten funkcjonował w mieście w XIV i XIII w. Nie przyjął się jednak szerzej - konkurencja z Fenicji była silniejsza.
(Wikipedia: Ugarit, alfabet z Ugarit)
Poniżej mapa pokazująca główne kierunki migracji Ludów Morza, które zakończyły istnienie Ugarit.
http://www.urnammu.republika.pl/syria.htmBogini Nagar/ Pani Nagar.
http://www.antropologia.uw.edu.pl/AS/as-018.pdf
RENNES LE CHATEAU... TESTAMENT MARII MAGDALENY!