Malarstwo staro?ytnego EgiptuMalarstwo egipskie nie jest artystyczn? wizj? otaczaj?cego ?wiata. To rodzaj specyficznego "pisma", które symbolem postaci, zdarzenia i koloru ma wyczarowa? ?wiat, w którym zmar?y ma zaistnie? w otoczeniu bogów.
Technika malarska
Malarstwo egipskie powstawa?o bezpo?rednio na materiale, z którego wzniesiono budowl?. Kamie?, ceg?a, drewno by?y pokrywane cienk? warstwa wyg?adzonej zaprawy wapiennej. Na niej czerwon? lini? nanoszony by? szkic przedstawianej sceny. Kontury zaznaczano mocn?, czarn? lini?. Powsta?e pola wype?niano kolorem. Do malowania u?ywano p?dzelków z rozgniecionej trzciny, do wype?niania wi?kszych powierzchni s?u?y?y p?dzelki zrobione z po??czonych trzcin, traw i w?ókien li?ci palmowych. Farby mieszano w skorupach morskich
muszli. Stosowane barwniki by?y pochodzenia naturalnego
: np. czarny z sadzy lub w?gla, bia?y z wapienia lub gipsu, ?ó?topomara?czowy z ochry, ziele? i niebieski z malachitu i lazurytu albo kobaltu i tlenku ?elaza. Jako spoiwa u?ywano roztworu z gumy arabskiej zmieszanej z bia?kami jaj i odrobin? wody (farba ta nazywana by?a to temper?). W czasach XVIII dynastii jako spoiwo zacz?to u?ywa? wosku pszczelego.
Malowid?a pokrywa?y ?ciany, sufity grobowców i ?wi?ty?. Wn?trza domów dekorowano znacznie skromniej (wyj?tek stanowi?y pa?ace faraona w okresie Nowego Pa?stwa przeznaczone dla Amenhotepa III i Amenhotepa IV). Dekoracja domów s?u?y?a zapewnieniu im magicznej ochrony i bezpiecze?stwa. By?a umieszczana tylko na niektórych kolumnach, portalach i fryzach. Malowano tak?e zewn?trzne powierzchnie budowli, detale architektoniczne, rze?by, reliefy. Barwy stosowane na zewn?trz by?y zawsze intensywniejsze od tych stosowanych wewn?trz.Ewolucja Najstarsze, zachowane przyk?ady malarstwa to fragmenty ceramiki, p?óciennej tkaniny, dekoracja ?ciany grobu z czwartegotysi?clecia p.n.e.. Przedstawione sceny wyobra?aj? krajobraz Nilu, obfituj?cy w ptaki, zwierz?ta, ryby. W tym otoczeniu ukazany jest cz?owiek. Egipskie malarstwo jest podporz?dkowane nakazom religijnym. Przy minimalnej ilo?ci ?rodków ma odda? istot? zdarzenia, kszta?tu, postaci. Twarz cz?owieka przedstawiana jest z profilu, bo taki sposób najtrafniej oddaje jej cechy charakterystyczne. Oko rysowane jest en face by o?ywi? spojrzenie, w nim odbija si? ?wiat?o bóstwa. Ramiona pokazywane s? z przodu oddaj?c prawdziw? szeroko?? pleców, r?ce i nogi z profilu, pokazuj?c ruch postaci, biodra w pozycji trzy czwarte. To kod, który pozwala stworzy? wyobra?enie przestrzeni w tym dwuwymiarowym pokazaniu postaci. Kolorystyka tak?e jest symboliczna: czer? to kolor ziemi daj?cej ?ycie, ziele? jest barw? papirusu, wiecznej m?odo?ci, czerwonawy kolor, barwa pustyni to symbol bezp?odnego Seta, biel – oznacza ?wit, uwolnienie od mocy demonów, intensywna ?ó??, kolor z?ota, niezniszczalne cia?o bogów i symbol wieczno?ci, ?ywa czerwie? to kolor krwi i ?ycia, barwa niebieska symbolizuje nowe ?ycie, tak wygl?da brzask nieba przed ?witem – ponownym narodzeniem si? s?o?ca, woda zmywaj?ca brud przed ponownym narodzeniem si? boga. Jednocze?nie malarstwo egipskie ?yje poprzez wprowadzenie zró?nicowanych obrysów, ciemniejszych tonów podkre?laj?cych szczegó?, kilka dodatkowych smug, falistych linii itp. Nie ma na freskach egipskich chmur na niebie, czerwieni zachodz?cego s?o?ca. Te widoki by?y dla wierze? egipskich wyrazem dzia?ania si? demonów przynosz?cych zam?t. Zatem nie nale?a?o ich utrwala? w obrazie. Wybór tematu, nawet miejsca, w którym zosta? przedstawiony te? nie jest dzie?em przypadku czy indywidualnej wizji twórcy. ?ciany grobowców i ?wi?ty? pokrywane s? pasami scen nast?puj?cych jedna po drugiej. Poszczególne pasy oddziela tylko linia. To kap?ani decydowali o kolejno?ci fresków, uk?adzie grup, wyborze ?ciany i tematu dla sceny g?ównej. W pomieszczeniach, na jednej ze ?cian pasmowa kompozycja by?a ?amana wyobra?eniem du?ej symbolicznej sceny, w której zmar?y najcz??ciej poluje. U?miercone zwierz?ta symbolizuj? pokonane demony. W kolejnej scenie po?owu z?owione ryby: oko? (symbol cielesno?ci) i tilapia (Tilapia nilotica) (symbolizuje kosmos) ukazuj? ??cz?ce wi?zy go jeszcze z ?wiatem cielesnym i rodz?ce si? powi?zania z ?wiatem wieczno?ci. Dopiero w okresie Nowego Pa?stwa wprowadzono now? tematyk?, batalistyczn?. Faraon zawsze zwyci??a wrogów swojego pa?stwa, symbolizuj?c w ten sposób swoj? opieku?cz? rol?. Chroni kraj te? przed ?ywio?ami, konfliktami, agresj? wyzwalan? przez demony. Zatem zwyci??a dzikiego byka i lwa symbole zam?tu. Od kanonów malarstwa oczywi?cie by?y robione pewne odst?pstwa. Dotyczy?y one wyobra?e? zwierz?t, ludzi ni?szego stanu. Zmar?y i otaczaj?cy go bliscy, bogowie oddawani byli w ca?ym majestacie, czyli z poszanowaniem obowi?zuj?cych symboli. Ewolucja dotycz?ca malarstwa ujawni?a si? ju? w Starego Pa?stwa. Do najciekawszych znanych zabytków tego okresu pochodzi fresk przedstawiaj?cy "G?si z Meidum" z grobu Nefermant i Atet. (Fresk znajduje si? w Muzeum Egipskim w Kairze.) Fresk datowany jest na czas panowania Snorfu. G?si nilowe zosta?y przedstawione z graficzn? dok?adno?ci? w?ród rozsypanych ro?lin maskuj?cych siatk?, do której maj? zosta? z?owione. Realizm malowid?a, mocno odbiegaj?cy od wcze?niejszych przedstawie? fresków w Gizie i Sakkara, ka?e uzna?
pocz?tek panowania IV dynastii za pierwszy, wa?ny etap ewolucji malarstwa. Odkryte freski z czasów panowania V dynastii nie kopiuj? otaczaj?cej przyrody, lecz pokazuj? jej kszta?t uwypuklaj?c niezb?dne szczegó?y. W okresie Starego Pa?stwa dochodzi ono do mistrzostwa w ukazywaniu postaci zwierz?cych. Sylwetka cz?owieka nadal poddana jest surowym zasadom. W okresie ?redniego Pa?stwa mo?na zaobserwowa? te same tendencje. Postacie ludzi ni?szego stanu cechuje ju? wi?ksza swoboda, lekko?? w ukazaniu ruchu, zaznaczona zostaje kompozycja pierwszego planu. Budowa nowej stolicy i nekropoli w czasach Nowego Pa?stwa przyczyni?a si? do szybszego rozwoju
malarstwa. Zw?aszcza pewne wyzwolenie si? od wp?ywów Memfis, pozwala na wi?ksz? swobod? twórcz?. Z tego okresu zachowa?o si? tak?e wi?cej zabytków pozwalaj?cych prze?ledzi? rozwój tej sztuki. Od tego czasu wdzi?k zaczyna si? liczy? równie? w przedstawieniach postaci cz?owieka. Kszta?ty staj? si? mniej toporne, cia?a trac? swoj? sztywno??, sylwetki s? smuklejsze. Pojawia si? bogactwo strojów, peruk, kolorów przez dobór pó?tonów, mieszanie farb. W zachowanych grobach mo?na zaobserwowa? pewn? ró?norodno?? "szkó?". Freski by?y malowane przez ró?nych mistrzów i mimo, ?e jest to malarstwo anonimowe, mo?na odró?ni? poszczególnych twórców przez ich indywidualizm w przedstawianiu dzie?. S? malowid?a rysowane kilkoma kreskami, przypominaj?ce szkic, ale oddaj?ce nastrój pokazywanej sceny; groby zdobione freskami o mocno zaznaczonych, ozdobne w ka?dym detalu; sceny pokazuj?ce ?artobliwie ludzi przy pracy (np. scena m??czyzn zbieraj?cych winogrona i t?ocz?cych wino ukazuje coraz wi?ksz? niepewno?? ruchu w miar? post?pu prac). Za panowania Amenhotepa IV dokona?a si? reforma pa?stwa i sztuki. Freski odchodz? od umownych przedstawie?. Cia?o faraona przedstawione jest z realizmem, mimo zachowania niektórych kanonów (twarz z profilu, oko od frontu) sylwetka pokazana jest zgodnie z rzeczywisto?ci?. Wielo?? odcieni wywo?uje efekt ekspresji. Do znanych malowide? tego okresu nale?y fresk przedstawiaj?cy córki Amenhotepa (w zbiorach Ashmolean Museum w Oksfordzie). Cia?a córek o czerwonawym zabarwieniu (dla kobiet
by? rezerwowany odcie? ?ó?tego oznaczaj?cy p?odno??) przedstawione s? z uwidocznieniem ich mankamentów urody
(nieproporcjonalnie szczup?e ?ydki, pot??ne uda, zwiotczenie mi??ni, wyd?u?enie g?owy itp.). Córki i ich matka Nefertiti zasiadaj? pod baldachimem tworz?c grup? pe?n? ruchu, ekspresji w gestach pomi?dzy poszczególnymi osobami. Twarze dzi?ki podkre?leniu delikatn? kresk? staj? si? bardziej wyraziste. Kolor poduszek-siedzisk to tak?e odcie? czerwieni. Jest to pierwsze znane dzie?o monochromatyczne. Przedstawienia przyrody te? pozbawione zostaj? resztek sztywno?ci. Ro?linno?? na freskach tego okresu tworzy pl?tanin? naturalnie przygi?tych ci??arem kwiatów ro?lin, p?ki kwiatów pokazane s? w ró?nym stopniu rozwini?cia, ró?norodno?? pastelowych odcieni wprowadza do kompozycji element ekspresji. W okresie panowania XIX dynastii nast?puje powrót do wzorców bardziej klasycznych przy zachowaniu indywidualno?ci ju? osi?gni?tej w poprzednim okresie. Po raz drugi malarstwo prze?ywa okres niezale?no?ci pod koniec okresu Nowego Pa?stwa, za panowania dynastii Ramzesów. Odej?cie to uwidacznia si? najpe?niej w obrazach wykonywanych na wapiennych skorupkach – ostrakonach. Wi?kszo?? z nich zosta?a wykonana przez rzemie?lników z Deir el-Medina. Najbardziej znane to: tancerka wykonuj?ca mostek (Muzeum Egipskie w Turynie) i wilk i kozio?ek (Luwr). Sceny ukazywane w grobowcach tak?e staj? si? bardziej rzeczywiste i swobodne. Do tematyki wprowadzone zostaj? sceny batalistyczne z prowadzonych przez faraonów wojen. Po upadku Nowego Pa?stwa osi?gni?ta swoboda zostaje zaprzepaszczona przez nawrót do kanonów obowi?zuj?cych w okresach wcze?niejszych, do ilustracji Ksi?gi Umar?ych, do rytualnej kolorystyki, gdzie nie ma miejsca dla realizmu ?wiata ?ywych.
http://www.zgapa.pl/zgapedia/Malarstwo_staro%C5%BCytnego_Egiptu.html