KOD PESZEROWY I WIEDZA WSPÓŁCZESNA

Historia malzenstwa.

To bardzo interesujacy temat , naprawde wart uwagi, postanowilam pozbierac troche materialow. Zaczne od tego.

http://shaumbra-creations.blogspot.com/search/label/Jezus

Doda? nale?y i? w ro?nych regionach by?y bardzo rĂł?ne obyczaje zwi?zane z ma??e?stwem.
Warto je pozna? by lepiej zrozumie? przesz?o?? ale rĂłwnie? wspĂł?czesno?? , ktĂłra zosta?a na jej bazie stworzona.
warto skorzysta? z tej wiedzy by zrozumie? przekazy religijne.


http://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_ma%C5%82%C5%BCe%C5%84stwa

   
 Kultura » Etnologia

Ma??e?stwo w staro?ytno?ci [1]
Autor tekstu: Joanna ?ak-Bucholc
   

Androgyn czyli po?owa i ca?o??

Kiedy mĂłwimy o swoim m??u lub ?onie, wci?? jeszcze u?ywamy romantycznego okre?lenia „moja druga po?owa". Jak wiele okre?le?, ktĂłrymi pos?ugujemy si? na co dzie? nie my?l?c przecie? o ich ?rĂłd?ach, tak i to ma sw? histori?. I to histori? zas?uguj?c? na uwag? — cĂł? bowiem mo?e by? bardziej zwi?zane z kondycj? ludzk? ni? te obrazy i mitologemy, ktĂłre mĂłwi? nam o czym?, co dotyczy wszystkich, jak Narodziny czy ?mier?? I Ma??e?stwo.

Powiedzmy na pocz?tku o obrazie androgyna [ 1 ]. Mity i ikonografia pochodz?ce z pradawnych czasĂłw to nic innego, jak wyra?anie pewnych intuicji za pomoc? okre?lonych, cz?sto biologicznych, znakĂłw i symboli. NiektĂłre z nich mia?y nie?? w sobie g??bok? my?l ontologiczn? o bosko?ci zawieraj?cej w sobie wszystko. Byt doskona?y, boski zawiera bowiem w sobie wszystko — zatem rĂłwnie? to, co wydaje si? w formach przejawionych tak zrĂł?nicowane, jak kobieta i m??czyzna. Tak wyrazi?cie wydawa?oby si? spolaryzowane bĂłstwa, jak Wielkie Boginie Matki z jednej strony i ich Boscy Ma??onkowie z drugiej, nieraz mieli cechy obojnacze. Prze?wiadczenie o Jedno?ci bĂłstwa prowadzi?o do ukazywania boskich ma??onkĂłw jako Jednej Osoby, jak np. w obrazie indyjskiej boskiej pary Kali i ?iwy. Inny mit indyjski opowiada jak Prad?apati zapragn?? stworzenia i „sta? si? wielki jak kobieta i m??czyzna z??czeni w u?cisku". Indyjska Bogini Matka Prithivi tak?e ma cechy obojnacze. Ba, mia?a je na niektĂłrych wizerunkach nawet arcy?e?ska zdawa?oby si? posta? Wielkiej Bogini z Bliskiego Wchodu — Astarte. [ 2 ]

Wiele staro?ytnych tekstĂłw opowiada te? o pierwotnej ludzkiej androgyniczno?ci, na wzĂłr boskiej. W pewnych mitach pierwszym cz?owiekiem by? Androgyn; albo te? Pierwsi Ludzie s? jakby „podwojeniem" siebie - istotami bli?niaczymi. Ba, w niektĂłrych tekstach rabiniackich twierdzi si?, ?e Adam/ Ewa razem by?a to istota androgyniczna, ktĂłr? rozdzieli? BĂłg... Mit o naszej pierwotnej kondycji jako androgynicznych istot zachowa? si? jeszcze w „Uczcie" Platona.

Jest pewna opowie?? grecka dotycz?ca Tejrezjasza, znanego mo?e czytelnikom greckich mitĂłw. By? on niewidomym wieszczkiem, ale zanim nim si? sta?, spotka?a go przygoda, w ktĂłrej przebija prastara my?l o dope?nianiu si? czy swoistej „przemienno?ci" pierwiastka ?e?skiego i m?skiego. Gdy Tejrezjasz szed? kiedy? przez las, natkn?? si? na dwa spĂł?kuj?ce ze sob? w??e, wetkn?? pomi?dzy nie sw? lask? w?drowca, a wtedy natychmiast zosta? przemieniony w kobiet? i w tej postaci ?y? wiele lat. Kiedy ponownie odwiedzi? las, historia si? powtĂłrzy?a, tyle ?e teraz zosta? na powrĂłt obdarzony m?sk? postaci?. To tak, jakby Tejrezjasz, aby zosta? wieszczem i zna? „wszystkie sprawy" musia? poznawa? ?wiat zarĂłwno od strony m?skiej, jak i kobiecej — bo tylko wtedy mo?na ogarn?? ca?o??. Ale jest jeszcze co?. Orficy wierzyli, ?e to sama Wielka Bogini przemieni?a si? w w??a, by po??czy? si? z prastarym, kosmicznym W??em Ofionem, ktĂłry otacza ?wiat. Z ich zwi?zku powsta?o kosmiczne Jajo ?wiata, ktĂłre roz?upa? bĂłg s?o?ca Helios, powo?uj?c w ten sposĂłb do ?ycia wszystkie rzeczy. Obraz spĂł?kuj?cych w??y by? wi?c ?wi?ty i by? tabu. W Grecji przygl?danie si? im by?o zakazane, m??czyzna ktĂłry z?ama? zakaz ponosi? kar? — na siedem lat stawa? si? kobiet?. Zupe?nie jak Tejrezjasz.

Co ma z tym wspĂłlnego ma??e?stwo? Wszak jego zadanie to wej?cie w kontakt z „drug? po?ow?", poznanie wzajemne, po to, by ka?dy mĂłg? pozna? drugi biegun — inno?? drugiej p?ci, a tak?e by pozna? j? w sobie samym. Czy? nie o tym mĂłwi? badacz ludzkiej psychiki i ludzkiej kultury C. G. Jung, tworz?c teorie animy i animusa?
Za?lubiny jako misteria

O ile obraz androgynicznego bĂłstwa zawiera w sobie my?l o ??czeniu przeciwie?stw, o Jedno?ci, o tyle obraz mitycznych za?lubin, nios?c w sobie rĂłwnie g??bokie tre?ci, akcentuje nieco inne aspekty. Boskie za?lubiny stanowi?y prawzĂłr dla za?lubin ludzkich. W ?wiecie greckim by?y nimi np. za?lubiny Persefony z Hadesem. I nie wykluczone, ?e tam, w staro?ytnej Egei i Grecji, musimy szuka? „prawzorca" tak?e dla naszych zwyczajĂłw — na przyk?ad noszenia przez Pann? M?od? welonu. Wszak ju? w staro?ytno?ci Pann? M?od? oddawano oblubie?cowi zawoalowan?. Ale dlaczego? OtĂł? ma to wymiar daleko g??bszy ni? by?my przypuszczali. W tym miejscu musimy wspomnie? o… misteriach. Nawet i wspomniane przez nas za?lubiny Persefony z Hadesem to nie jaki? jednorazowy akt, cho?by i boski, lecz nieustannie ?ywy symbol prze?ywany w spo?eczno?ci rokrocznie w zgodzie z rytmami Natury, i stanowi?cy tre?? ?wi?t greckich zwanych Anakalypteria. Tak?e w misteriach trackich KabirĂłw wida? symbolik? zwi?zan? z kontekstem mitologicznych za?lubin. Grecy uwa?ali, ?e po??czenie si? w ma??e?stwie, ktĂłre zwali telos gamos, jest wype?nieniem i punktem szczytowym inicjacji, i ?e ?wi?to misteriĂłw i ?wi?to za?lubin to w?a?ciwie rĂł?ne formy tego samego tematu i tej samej Tajemnicy. Sk?d wi?c wzi??a si? zas?ona na twarzy Panny M?odej? Welon zwano kalyptra i bystry czytelnik zauwa?y, ?e rdze? tego wyrazu mie?ci si? te? w nazwie ?wi?t zwi?zanych z za?lubinami Persefony. Rdze? kal- ??czy si? ze s?owem „Pi?kna", a to jeden z przydomkĂłw Wielkiej Bogini. Minojska wyspa, dzi? zwana Santoryn, kiedy? zwa?a si? Kallysti (Kallisti). No, a kto troszk? zna Homera skojarzy to z imieniem nimfy, ktĂłra wi?zi?a Odyseusza na wyspie: Kalypso. Coraz bardziej prawdopodobne wydaje si?, ?e Odyseusz bra? udzia? w jakiego? rodzaju misteriach, w ktĂłrym donios?? rol? pe?ni?a kap?anka Wielkiej Bogini. To, ?e Homer w swych dzie?ach zebra? wiele przedgreckich elementĂłw, w tym minojskich — to ju? dla badaczy od dawna oczywiste.

Na pewnym fresku z Santorynu wida? kobiet? w welonie, i niektĂłrzy badacze uwa?aj?, ?e by? on znamieniem dziewcz?t przed inicjacj? (N. Marinatos). I cho? wiemy, ?e w kulturach „matriarchalnych" jak minojska, dziewcz?ta podlega?y rytua?om przej?cia — inicjacji, to jednak mamy za ma?o danych, by mie? pewno?? jak przebiega?y. Zawsze jednak mia?y zwi?zek z Wielk? Bogini?.

Zatem — Panna M?oda. Wszak ona dla zewn?trznego ?wiata pojawia si? jako „obraz" wielkiej tajemnicy — Tej, ktĂłrej prawdziwego oblicza nie znamy. Jest jakby form? „wcielenia" Wielkiej Bogini. Welon t? tajemniczo?? symbolizowa?. Ale jest jeszcze co?. Panna by?a w fazie przej?cia z jednego stanu do drugiego, a skoro tak, z wielokrotn? si?? „dzia?a?y" w niej si?y sacrum — dobrodziejskie, ale i niebezpieczne; welon zatem mĂłg? stanowi? swoiste odgrodzenie od potencjalnej gro?by, jaka mog?a stanowi? Panna (zreszt? dotyczy to te? Pana M?odego). A „od drugiej strony" — zawoalowanej kobiecie zas?ona na twarzy mĂłwi?a: oto spowija ci? ciemno??, zagadka, kiedy z niej wyjdziesz, gdy kto? podniesie zas?on?, urodzisz si? na nowo, b?dziesz innym cz?owiekiem...

Dawniej ma??e?stwo nawet w warstwie akcesoriĂłw wyra?nie nawi?zywa?o do misteriĂłw i inicjacji, tajemnicy, sacrum, poetyki mitycznej. Przenoszenie na wy?sze pi?tro „zwyk?ego", fizycznego zwi?zku dwojga ludzkich istot otwiera?o now? p?aszczyzn?. Za?lubiny to jeszcze jedna forma, ktĂłra wprowadza?a ?ad w ?ycie jednostki, na?laduj?c ?ad ponadjednostkowy.

Ale trzeba jeszcze powiedzie? o specyficznej formie za?lubin — o doskonale znanej badaczom staro?ytno?ci instytucji „?wi?tych za?lubin", tzw. hieros gamos. Tu „?wi?to??" za?lubin ma inne nieco znaczenie ni? „?wi?to??" ?lubu, o ktĂłrym powiedzieli?my wy?ej. Hieros gamos bowiem to nie by? ?lub ??cz?cy odt?d ?ycie dwojga ludzi. Hieros gamos by? aktem seksualnym wpisanym w kontekst sacrum, by tak rzec - „globalnie", by? w swej istocie aktem za?o?ycielskim w tym sensie, ?e odtwarza? boskie z??czenie si? Boga i Bogini, daj?c na nowo p?odno??, urodzaj, rozkwit. W Atenach w czasie ?wi?t zwanych Antesteriami, kiedy zbierano winogrona, zbo?e dojrzewa?o na polach i rozkwita?y kwiaty — odbywa?y si? radosne ?wi?ta, w trakcie ktĂłrych Dionizos w osobie g?Ăłwnego archonta ??czy? si? ze sw? ma??onk?. Archont czyli kap?an by? w Atenach - gdzie monarchii nie by?o ju? przecie? od dawna — t? osob?, ktĂłra mimo up?ywu lat zachowa?a tytu? „KrĂłla", i w ktĂłrej przetrwa? splendor w?adzy sakralnej pradawnych krĂłlĂłw-kap?anĂłw. Takich, jakimi byli np. w Sumerze. Gdy w Sumerze zbli?a? si? Nowy Rok i trzeba by?o „odnowi?" czy inaczej na nowo ustanowi? ?wiat, w komnacie zikkuratu, ozdobionej zielon? ro?linno?ci? krĂłlowa, namiestniczka Wielkiej Bogini ??czy?a si? w seksualnym akcie z krĂłlem, namiestnikiem Boskiego Ma??onka. Ale kto wie czy nie mo?na by si?gn?? jeszcze g??biej w przesz?o?? w poszukiwaniu genezy „?wi?tych za?lubin"? CĂł? bowiem widzimy na plakietce z najstarszego (prĂłcz Jerycha) miasta ?wiata Çatal HĂźjĂźk: oto po jednej stronie z??czona w mi?osnym u?cisku para, po drugiej — ta sam? posta? kobieca z dzieckiem. MĂłwimy tu o… VII tys. p.n.e. CĂł?, czy plakietka ta rzeczywi?cie ukazuje „?wi?te ma??e?stwo" nie wiadomo, ale jest to bardzo prawdopodobne.

W innych nieco kontekstach, cho? maj?cych wiele wspĂłlnego z sumeryjskimi „?wi?tymi za?lubinami" (cho?by wiar?, nieco „magiczn?", i? dzi?ki ludzkim dzia?aniom pobudzi si? do dzia?ania Natur?) ujawnia si? sens niektĂłrych zwyczajĂłw ludowych. Nieoceniony Eliade pisze, ?e w wielu krajach, gdy zbli?a si? wiosna, urz?dza si? specyficzne uroczysto?ci: zawody, ktĂłre wy?aniaj?c najsilniejszego, najlepszego — zwyci?zc?, mia?y jednocze?nie pobudzi? moc drzemi?c? w przyrodzie. U naszych s?siadĂłw SasĂłw jeszcze w XIX w. 1 maja lub w Zielone ?wi?tki przynoszono z lasu drzewka, ktĂłrymi strojono domy (tzw. „maik"), najwi?ksze za? pozbawiano ga??zi i ustawiono w centrum wsi. Na gĂłrze zawieszano smako?yki, za? m?odzie?cy starali si? wdrapa? po s?upie, by zdoby? je, a co wa?niejsze — chwa?? zwyci?scy. Na ?l?sku w dniu Zielonych ?wi?tek urz?dzano wy?cigi konne, a tego, ktĂłry je wygra? zwano "krĂłlem" Zielonych ?wiatek, a jego wybrank? "krĂłlow?". Odbywa?a si? koronacja „krĂłla", ktĂłry na czele korowodu przemierza? wie?, potem za? rozpoczyna? ta?ce. Wi?kszo?? tradycji europejskich zawiera takie i podobne uroczysto?ci majowe maj?ce zwi?zek z symbolika ma??e?stwa. Nie bez g??bszych wszak przyczyn zwyci?zcĂłw w rozmaitych zawodach zwano: KrĂłlem i KrĂłlow?, Panem i Pani?, Narzeczonym i Narzeczon?.… W rolniczych spo?eczno?ciach jeszcze do niedawna zdarza?o si?, i? para m?oda ??czy?a si? seksualnie w bru?dzie na zaoranym polu, by pobudzi? si?y Natury i sta? si? ?ywym obrazem pierwotnego kosmogonicznego zwi?zku Nieba („krĂłla") z Ziemi? („krĂłlow?").

1 2 3 Dalej..

 Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy cz?sto wybieraj? te?:
Poligamia, prawo naturalne i boskie zamys?y
Ma??e?stwo: od ?wieckiego do konkordatowego

 Przypisy:
[ 1 ] Androgynia — religiozn. dwup?ciowo??, atrybut archaicznych bĂłstw manifestuj?cy pe?ni?, pojmowan? jako jedno?? przeciwie?stw; archetyp androgyna, zw?. jako boskiego protoplasty rodzaju ludzkiego, wyst?puje w wielu staro?. mitologiach (np. egip., ind., Australii i Oceanii), a tak?e w ?yd. filozofii kabalistycznej jako Adam Kadmon; androgyniczn? postaci? jest te? ?wiatowid przedstawiony w gĂłrnej cz??ci s?upa przechowywanego w Muzeum Archeol. w Krakowie [MNEP PWN 2000]
[ 2 ] Asztarte (Aszera) — grecka Astarte, syryjska Atargatis (mitologia fenicka i kananejska), bogini mi?o?ci i p?odno?ci, czczona jako dziewica i jednocze?nie bogini-matka (fenicki odpowiednik babilo?sko-asyryjskiej Isztar). RĂłwnie? patronka wojownikĂłw. Opiekunka fenickiego miasta Berytos (obecnie Bejrut), jej kult (wg Biblii) istnia? tak?e w Sydonie (obecnie Sajda). Z kultem Asztarte ??czy?a si? prostytucja sakralna. Prostytucja sakralna: zwi?zana z kultem bĂłstw mi?o?ci, p?odno?ci i macierzy?stwa. W staro?ytno?ci uprawiana przede wszystkim u ludĂłw Wschodu w sanktuarium bĂłstwa: w Babilonii — bogini Isztar. W Fenicji — Asztarte. W Persji — Anahita. W Azji Mniejszej (Frygia) — Wielka Macierz (Kybele) i Attis. W Grecji prostytucja sakralna wyst?powa?a w kulcie Afrodyty (m.in. Korynt, gĂłra Eryks na Sycylii). Uprawia?y prostytucj? sakraln? hierodule (po grecku - "niewolnice ?wi?tynne"). Prostytucja sakralna znana by?a rĂłwnie? w Indiach, gdzie przy ?wi?tyniach hinduistycznych praktykowa?y j? tzw. bajadery (dewadasi).

« Etnologia   (Publikacja: 29-07-2003 Ostatnia zmiana: 06-09-2003)

http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,2571

cd.....

   
cd....
   
      
 Kultura » Etnologia

Ma??e?stwo w staro?ytno?ci [2]
Autor tekstu: Joanna ?ak-Bucholc
   

Rodzaje, formy i prawa

Wy?ej powiedzia?am o ideach, „poezji" mitycznej zwi?zanej z ma??e?stwem, teraz wi?cej uwagi nale?a?oby po?wi?ci? normom spo?ecznym, czyli — praktyce.

Wiele ??czy nas z Indiami, wi?cej ni? by?my si? spodziewali, za? wspĂłlnota j?zykowa i obyczajowa si?ga wspĂłlnej praindoeuropejskiej przesz?o?ci. Tak te? kultury Grecji i Indii maj? sporo wspĂłlnych cech. Ot, na przyk?ad zwyczaj wi?zania r?k parze m?odej (oczywi?cie to w ca?ym ?wiecie do?? rozpowszechniony obyczaj) znany by? tak?e w dalekich Indiach, gdzie z??czenie prawych d?oni m?odej pary by?o obrz?dem symbolizuj?cym zawarcie ma??e?stwa „w ogĂłle" i zwano go panigrahana. Obrz?d ten, za?wiadczony ju? w Wedach, by? znany wielu ludom indoeuropejskim i przechowa? si? do czasĂłw dzisiejszych — twierdzi badaczka kultury indyjskiej prof. H. Wa?kĂłwska („Forma zawierania ma??e?stw w Indiach staro?ytnych").

W indyjskich za?lubinach istotna by?a tak?e tzw. ceremonia „siedmiu krokĂłw", w trakcie ktĂłrej m?odzi trzykrotne okr??ali ogie?. Ale okazuje si?, ?e nie jest to specyfika Indii — zwyczaj ten znany by? te? w Rzymie.

A jednak to Indie wydaj? si? wymarzone dla bada? zwi?zanych z ma??e?stwem. To istna kopalnia — gdzie? indziej zachowa?y si? dok?adne opisy obrz?dowe dla.… a? o?miu form zawierania ma??e?stw?! (W tym cztery brami?skie ortodoksyjne, a cztery tolerowane, a wywodz?ce si? z czasĂłw przedaryjskich; zatem i przedbrami?skich, kiedy Indie kultywowa?y religie Wielkiej Bogini).

Inaczej ni? w starszych kulturach Sumeru, Egiptu, Krety dziewczyna w spo?ecze?stwach Indii i Grecji z epoki, gdy plemiona IndoeuropejczykĂłw dawno ju? okrzep?y w swych nowych ojczyznach, raczej nie mia?a ?adnych praw. W?adza ojca w Indiach by?a tak daleko posuni?ta, ?e mĂłg? swe dzieci nawet sprzeda?; tak te? by?o w prawie rzymskim. Kobieta ca?kowicie „nale?a?a" do ojca, a potem do m??a. St?d jeszcze i w naszych czasach podczas ceremonii ?lubnej ojciec prowadzi? za r?k? sw? cĂłrk? — Pann? M?od?, a gest jakim pod o?tarzem uroczy?cie wk?ada? jej d?o? w d?o? m??a to w istocie gest przekazania mu jej pod opiek?. Przecie? kobieta ani na chwil? nie mog?a by? samodzielna — przechodzi?a bezpo?rednio spod w?adzy ojca i braci pod w?adz? m??a, a potem ewentualnie syna. Jej g?Ăłwna rola zreszt? — to w?a?nie urodzi? syna.

W niektĂłrych zwyczajach czy zabytkach literackich pojawia si? ?lad poliandri. W Grecji jeszcze d?ugo po nap?ywie DorĂłw zachowa?y si? ?lady wielom?stwa np. w Sparcie. W Indiach natomiast najs?ynniejszym zwi?zkiem poliandrycznym by? zwi?zek ksi??niczki Draupadi z pi?cioma bra?mi opisany w "Mahabharacie", ale przecie? sporo tropĂłw mo?na wy?ledzi? w obyczajowo?ci lokalnej, bajkach czy folklorze. ?lady „matriarchatu" zachowa?y si? nawet w ksi?gach prawnych, wzmiankuj?cych np. o formie ma??e?stwa zwanej gandharva czy o zwyczaju svajamvara. By?y one ?ywe na zachodzie Indii, czyli tam, gdzie Ariowie id?cy z pĂł?nocnego-wschodu dotarli najpĂł?niej; tam, gdzie rozwin?? si? nie maj?cy nic wspĂłlnego z braminizmem buddyzm i d?inizm; tam, gdzie przetrwa?y relikty z czasĂłw cywilizacji Indusu.

?lub gandharva polega? na absolutnie dobrowolnej umowie, opartej wy??cznie na mi?o?ci mi?dzy dwojgiem ludzi. Kobieta by?a tu rĂłwna m??czy?nie. A wsz?dzie tam, gdzie zachowa?y si? ?lady rĂłwno?ci kobiet dopuszczalna by?o monogamia (nigdy za? poligamia), dozwolony by? rozwĂłd, dzieci nie wchodzi?y automatycznie do rodu ojca, za? osobisty maj?tek kobiety nie dziedziczy? po jej ?mierci m??, lecz cĂłrka lub dalsza rodzina ?ony.

Mo?e jedn? z najbardziej interesuj?cych pozosta?o?ci po czasach, w ktĂłrych kobiety mia?y wysoki status spo?eczny i samodzielno?? jest wspomniana wy?ej svajamvara. Zwyczaj ten sprowadza? si? do tego, ?e to kobieta wybiera?a m??a, ba! szuka?a go nieraz obje?d?aj?c ca?y kraj. Co ciekawe, jeszcze wci?? np. u niektĂłrych ludĂłw indonezyjskich to kobieta ma prawo wybiera? m??a; u indyjskich (ale nie zwi?zanych z religi? hindusk?) ?antalĂłw mo?e wybra?ca nawet nagabywa?, uda? si? do niego do domu z prezentami i o?wiadczeniem, ?e chce zosta? jego ?on?, i tkwi? tam tak d?ugo, a? zgodzi si? j? po?lubi?. W mitach wyspiarzy Pacyfiku z kolei kobiety samodzielnie wyprawia?y si? ?odziami w poszukiwaniu odpowiednich m??Ăłw.

W toku spo?ecznych przemian zwyczaj svajamvary ulega? zmianom i potem to ojciec dziewczyny organizowa? zjazdy zalotnikĂłw. Na takich zjazdach odbywa?y si? przerĂł?ne zawody. Na przyk?ad nale?a?o napi?? wielki, ci??ki ?uk i wypu?ci? strza??. Seksualne konotacje ?uku musimy niestety zostawi? na boku, ale to naprawd? nie przypadek, ?e taka forma zawodĂłw by?a cz?sta na przed?lubnych spotkaniach. S?ynna para hinduizmu Rama i Sita pozna?a si? w?a?nie w trakcie svajamvary, gdy ojciec Sity krĂłl D?anaka og?osi?, ?e odda cĂłrk? temu, kto zdo?a napi?? ?uk samego boga ?iwy. Mo?na i?? o zak?ad, ?e Homer w swej „Odysei" jako wydarzenie wie?cz?ce perypetie bohaterĂłw opisa? podobny zwyczaj istniej?cy u ludĂłw przedgreckich — kiedy to Odyseusz napina swĂłj pot??ny ?uk i wypuszcza strza?y przez otwory w ustawionych w rz?dzie toporĂłw, czego ?aden z zalotnikĂłw Penelopy nie by? w stanie uczyni?. Nawiasem mĂłwi?c, Penelopa wchodzi do sali, gdzie czekaj? zalotnicy, w welonie, przez Homera (a raczej przez t?umacza) zwanym „namiotk?", co jak wiemy by?o oznak? Panny M?odej. Zreszt? ca?a ta scena nie wygl?da na powrĂłt m??a po dwudziestu latach, Poeta musia? tu chyba wple?? jaki? relikt zwyczaju svajamvary.

A jak by?o z prawnymi aspektami ma??e?stwa w ?wiecie ?rĂłdziemnomorskim, kiedy jeszcze nikt nie s?ysza? o Grekach? W Egipcie uwa?ano ma??e?stwo za ?wi?te, bo u?wi?cone przez bosk? par? Ozyrysa i Izyd?. „Kobiety egipskie cieszy?y si? wolno?ci? i niezale?no?ci?, ktĂłrych mog?y pozazdro?ci? im ich siostry z innych cywilizacji Bliskiego Wschodu, Grecji klasycznej, a nawet ?redniowiecznej Europy" twierdzi autor ksi??ki „Lud faraona" H. Wilson. Mia?y prawo dziedziczenia maj?tku po rodzicach i 1/3 po ma??onku, by?y rĂłwne wobec prawa (co nie znaczy oczywi?cie, ?e kobieco?? i m?sko?? by?y widziane jako identyczne, przeciwnie: raczej jako komplementarne, uzupe?niaj?ce si? „po?owy"; domen? m??a by?o utrzymywanie rodziny, kobiety — dom, cho? Egipcjanki bywa?y kap?ankami, muzykantkami, tancerkami, szwaczkami itd.).

W Sumerze bywa?o, i? rodzice ustalali ju? w dzieci?ctwie z kim o?eni si? czy te? za kogo wyjdzie za m?? ich pociecha, ale nie nale?a?o do rzadko?ci, ?e m?odzi brali ?lub z mi?o?ci i z w?asnej woli (por. M. Bielicki „Zaginiony ?wiat SumerĂłw"). Ba, nawet same matki namawia?y do tego: „Po?lub ?on?, ktĂłra wpadnie ci w oko" g?osi pewien tekst z tabliczki sprzed ponad 4 tys. lat. W mitach za? wyra?ne s? ?lady, jak du?ym autorytetem cieszy?a si? matka, u ktĂłrej synowie nierzadko zasi?gali opinii o wybrance swego serca. Tak?e i tu kobiety wobec prawa by?y rĂłwne z m??czyznami. A nawet zachowa?y si? ?lady „matriarchalnych" reliktĂłw - np. w formie ma??e?stw poliandrycznych (do ok. III tys. p.n.e.). Tak?e tu kobieta, jak w Egipcie, dziedziczy?a to, co wnios?a do ma??e?stwa. Dzieci — cĂłrki i synowie, na ogĂł? w obu krajach dziedziczy?y na rĂłwnych prawach. Jak w Sumerze, tak w Egipcie idea?em by?a monogamia. ?ona po ?mierci m??a mog?a ponownie wyj?? za m??, jak i m?? mĂłg? zwi?za? si? z now? ?on?. Nie by?o specjalnych restrykcji wobec wiaro?omnej ?ony, kobieta zw?aszcza przed ?lubem mog?a sobie na rĂłwnych prawach z m??czyznami wybiera? partnerĂłw — zw?aszcza w epokach wcze?niejszych, zanim w dolinach mezopotamskich nie zjawi?y si? plemiona semickie.

O krainach greckich mo?emy wspomnie? krĂłciutko - prawid?owo?? jest taka: w ?wiecie kultury krete?skiej zauwa?a si? du?? rol? bogi? i kap?anek, status kobiet by? niew?tpliwie wysoki; potem po jej upadku zapanowali na jej obszarze indoeuropejscy Grecy, a rola kobiet spad?a, za? najwa?niejszym potomkiem sta? si? syn. Kobieta w Grecji nie mia?a ?adnych praw obywatelskich, a nawet prywatnie by?a ca?kowicie zale?na od m??a. W Grecji, jak w Indiach, mocno podkre?lano obowi?zek wobec pa?stwa wyra?aj?cy si? za?o?eniem rodziny i sp?odzeniem potomstwa. Syn by? wa?ny nawet po ?mierci ojca — bo tylko on, jak w Indiach, mĂłg? dokonywa? specjalnych ofiar. Ba, Grecy nie tolerowali zbytnio ludzi bez?ennych, samotnych, upokarzali ich nawet za pomoc? prawa, takie osoby musia?y np. w Sparcie p?aci?… kar? za bez?enno??, zwan? graphe agamia. Nawet Platon chcia? obarcza? ludzi stanu wolnego grzywnami w wysoko?ci stu drachm rocznie.

I oto jak przekszta?ceniu uleg?y prastare obyczaje: w Grecji oczywi?cie to ojcowie wybierali m??Ăłw dla swych cĂłrek, zatem komunikat o planowanym zam??pĂłj?ciu brzmia? teraz mniej wi?cej tak: "kto chce zosta? zi?ciem (!) tego a tego niech przyb?dzie...." Zje?d?ali si? kandydaci, odbywa?y si? rozmowy, biesiady, zawody, zalotnicy ze sob? konkurowali w muzycznych czy retorycznych popisach — a gospodarz patrzy? uwa?nie. Trwa?o to nawet rok. Wreszcie og?aszano uczt? i decyzj?. Czyj?? Oczywi?cie, ojca dziewczyny. Gdyby nie to, ?e to on by? tym, ktĂłry wybiera, a nie Panna, bardzo by ten zwyczaj przypomina? svajamvar?.

Przyjrzyjmy si? jeszcze jak wygl?da?y w staro?ytnej Grecji niektĂłre elementy obyczaju ?lubnego, bo doprawdy wiele tu analogii do naszej obyczajowo?ci. Jak ju? wiemy, Panna nosi?a welon zwany kalyptra, przeprowadzano j? uroczy?ci z domu ojca do domu m??a, jak to i u nas czyniono, g?Ăłwnie na wsiach (Greczynka tak dalece by?a odt?d „skazana" na rodzin? m??a, ?e ojciec zwalnia? j? nawet z obowi?zku sk?adania ofiar swym przodkom, mia?a odt?d czyni? to w odniesieniu do przodkĂłw m??a). Pan m?ody przenosi? j? przez prĂłg. Ca?kiem jak u nas. Obsypywano M?od? Par? daktylami, figami, monetami. By?y to proste symbole p?odno?ci — jak i nasz ry?, sypany na M?odych po wyj?ciu z ceremonii. M?odzi wspĂłlnie rozniecali ogie? i spo?ywali razem posi?ek — chleb i owoce. Po nocy po?lubnej dostawali prezenty.
Zwyczajne czy sakralne?

Nasz wywĂłd przywiĂłd? nas do punktu, w ktĂłrym mo?na ju? wysnu? par? wnioskĂłw.

Okazuje si?, ?e poszczegĂłlne elementy obrz?dku ?lubnego si?gaj? czasĂłw bardzo dawnych: np. sypanie ry?em czy innym ziarnem to element magii p?odno?ci, wi?zanie r?k — symbol zwi?zania, welon - element misteryjny.

Te zwyczaje s? dowodem, ?e ludzie je tworz?cy wiedzieli i wierzyli, ?e wszystko co odbieramy naszymi zmys?ami ma swĂłj wymiar g??bszy i szerszy — ?e ?wiat przenikni?ty sacrum nie jest tylko zbiorowiskiem jednostek i przedmiotĂłw. W ich spojrzeniu na rzeczywisto?? nieustannie przejawia si? d??enie do transgresji — przekraczania granic. Dany cz?owiek nie jest tylko sob?, ale te? cz??ci? wi?kszej ca?o?ci: grupy, wsi, miasta, wreszcie - kosmosu; dana osoba w tym „pozazmys?owym" wymiarze (mitycznym, symbolicznym, rytualnym) jest te? ?yj?cym wcieleniem si? ode? wi?kszych: Kobieta i M??czyzna s? jakby obrazem ukazuj?cym mo?liwo?? jednoczenia przeciwie?stw, ktĂłre najpe?niej przekroczone zostaj? w Trzecim z nich zrodzonym — dziecku.

Dzi? jakby ta symbolika przygasa, zreszt? — kto? stwierdzi?: teraz m?odzi chc? romansu, a nie ma??e?stwa…

Bibliografia
Bielicki M., Zaginiony ?wiat SumerĂłw, Warszawa 1996.
Eliade M., Traktat o historii religii, ?Ăłd? 1993.
Wa?kĂłwska H., Forma zawierania ma??e?stw w Indiach staro?ytnych, Prace Wroc?awskiego Towarzystwa Naukowego, Wroc?aw 1967.
Wilson H., Lud faraona, Warszawa 1999.
Winniczuk L., Ludzie, zwyczaje i obyczaje staro?ytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.

http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,2571/k,2

Jul
2
Ma??e?stwo w staro?ytnym Egipcie

Ka?da kobieta chce zosta? ?on? i marzy o ma??e?stwie, tak jednak nie musia?o by? w staro?ytnym Egipcie. ?adne prawo nie zmusza?o kobiety do zam??pĂłj?cia, kobieta stanu wolnego mia?a ca?kowit? wolno?? wyboru, co na tamte czasy by?o ewenementem. Kobieta mog?a posiada? w?asny maj?tek ktĂłrym autonomicznie zarz?dza?a i nikt nie mĂłg? wtr?ca? si? w podejmowane przez ni? decyzje. Niezale?no?? prawna kobiety egipskiej niezmiernie szokowa?a np. GrekĂłw ktĂłrzy uznawali j? wr?cz za niemoraln?. Prawo staro?ytnego Egiptu za pe?noletni? kobiet? uwa?a?o ju? pi?tnastolatki i wraz z nastaniem tego wieku przys?ugiwa?a im zdolno?? maj?tkowa i prawna. W tym te? wieku kobieta mog?a wyj?? za ma? i je?li podj??a taki zamiar nikt nie mĂłg? jej w tym przeszkodzi?. Spraw? rzecz jasna nale?a?o omĂłwi? z rodzicami , ale nawet ojciec nie mĂłg? wybiera? cĂłrce kandydata na m??a. Ojciec cĂłrki mia? prawo jedynie wypowiedzie? zdanie na temat zalet i wad potencjalnego kandydata do r?ki swej cĂłrki nie mĂłg? te? ocenia? jego osoby przez pryzmat jego stanu posiadania. W odrĂł?nieniu od wielu spo?ecze?stw staro?ytnych i nowo?ytnych uwa?aj?cych, ?e dziewiczy stan przed ?lubem jest spraw? honoru dla kobiety u Egipcjan by?o inaczej. W tamtym spo?ecze?stwie moralno?? nie wzbrania?a dziewczynie prawa do „przygody”  przed zawarciem formalnego zwi?zku. Jeszcze bardziej zadziwiaj?cym elementem egipskiego prawa i obyczaju by?o tzw.  ma??e?stwo zawierane na „prĂłb?”, czy te? ma??e?stw  „tymczasowych”. Zwi?zek taki by? zawierany na okre?lony czas po to, aby sprawdzi? wzajemne uczucia i stan po?ycia. Formalnie wygl?da?o to tak , ?e m??czyzna bra? sobie ?on? np. na okres dziewi?ciu miesi?cy, zabezpieczeniem dla kobiety by?y dobra jakie deponowa? „m??” w ?wi?tyni. Rodzaj takie daru mĂłg? by? bardzo rĂł?ny i zale?a? od sytuacji materialnej pana m?odego. Celem takiej transakcji by?o silniejsze zwi?zanie kawalera przy wybrance swego serca. Je?li bowiem m??czyzna opu?ci? dom wĂłwczas dobra zgromadzone w ?wi?tyni przepada?y na rzecz niedosz?ej ?ony, je?li za? to kobieta stwierdzi?a, ?e lepiej b?dzie jej samej wĂłwczas mĂłg? zatrzyma? dary ze ?wi?tyni dla siebie.  Wed?ug staro?ytnych Egipcjan o?eni? si? w dos?ownym rozumieniu znaczy?o ?y? razem pod wspĂłlnym dachem. Wielcy my?liciele w czasach istnienia pa?stwa faraonĂłw doskonale rozumieli, ?e w?asny dom dla m?odej pary jest najlepszym mo?liwym rozwi?zaniem, a fakt ten wyra?ali przez nast?puj?c? maksym?:
„ Zbuduj dla siebie dom, a zobaczysz, ?e oddali to od ciebie wszelkie k?opoty i nieporz?dki. Nawet o tym nie my?l, ?e mo?esz nadal mieszka? w domu twoich rodzicĂłw”
Tego typu rady dotyczy?y oczywi?cie m??czyzn, dla Egipcjan ma??e?stwo zawierano w?a?nie poprzez wspĂłlne zamieszkanie , nie by?a to wiec uroczysto?? o charakterze religijnym, ale mia?a raczej wymiar czysto formalny i prawny przede wszystkim. Gdy wiec m?odzi ludzie zamieszkiwali razem i wszyscy s?siedzi widz?c to uznawali tak? par? za po?lubion? sobie. W j?zyku Egipcjan istnia?o s?owo ktĂłre bardziej poetycko oddawa?o natur? ma??e?stwa jak stanu bytowania. „Meni” to s?owo zaczerpni?te z terminologii ?eglarskiej oznacza?o w dos?ownym t?umaczeniu cumowanie. ?ycie w stanie kawalerskim i panie?skim by?o pewnego rodzaju podrĂł?? i dopiero znalezienie przyjaznego i bezpiecznego portu czyli swojej drugiej po?owy pozwala?o na zacumowanie i u?o?enie sobie ?ycia.  Kiedy dosz?o ju? do wspĂłlnego zamieszkania musiano jeszcze zabezpieczy? interesy obu stron. W staro?ytnym Egipcie chodzi?o przede wszystkim o zapewnienie praw kobiety na wypadek nastania nieszcz??liwych okoliczno?ci takich jak wdowie?stwo czy rozwĂłd. Od m??a obyczaj egipski wymaga? wyra?nego zabezpieczenia interesĂłw materialnych swej wybranki ,a tak?e po ustaniu po?ycia , gdy dochodzi?o do rozwodu lub separacji. Gdy m?? opuszcza? sw? ?on? przekazywa? jej dobra i ?rodki nale?ycie opisane w umowie ma??e?skiej, oraz trzeci? cz??? tego co im czasie trwania ma??e?stwa przyby?o. Wszystko za? co do zwi?zku wnosi?a kobieta musia?o by? jej zwrĂłcone w ca?o?ci. W staro?ytno?ci podobnie jak dzi? ludzie odchodzili od siebie z podobnych jak dzi? przyczyn: niezgodno?? charakterĂłw, cudzo?Ăłstwo, ch?? ?ycia z innym partnerem, konflikt interesĂłw , bezp?odno??. Wszelkie spory i za?alenia w sprawach rozwodowych wnoszono przed specjalny trybuna?, gdzie ma??onkowie mogli wyg?asza? swoje racje  i wyt?umaczy? post?powanie. Kobiety w staro?ytnym Egipcie mog?y nawet same ustali? tre?? umowy spisywanej przed formalnym zawarciem ma??e?stwa czyli jak wspomniano przed wspĂłlnym zamieszkaniem. Po zawarciu umowy i sformalizowaniu zwi?zku Egipcjanki w przeciwie?stwie do dzisiejszych Europejek nie zrzeka?y si? swojego rodowego nazwiska , w istocie by?o wr?cz odwrotnie. Wed?ug poj?? egipskich wyrzeczenie si? w?asnego nazwiska by?oby zaprzeczeniem samego istnienia danej osoby. Egipcjanka wychodz?c za m?? nie wyzbywa?a si? swojej przesz?o?ci i pochodzenia, ale raczej stara?a si? kultywowa? zwi?zki z rodzicami rĂłwnie? przez zachowanie ci?g?o?ci imienia i w?asnego nazwiska.
Imi? pozwala?o na identyfikacj? w za?wiatach nie mog?o by? wi?c mowy o wymazaniu tego widomego znaku rĂłwnie? i za ?ycia.  M?? musia? to oczywi?cie akceptowa? , ale wyra?anie szacunku do kobiety przez m??czyzn? wyra?ano te? i na inne sposoby. Wed?ug rad s?ynnego my?liciela Ptahhotepa aby ma??e?stwo by?o trwa?e nale?y przestrzega? pewnych zasad a jedna z nich przyjmowa?a brzmienie nast?puj?ce: „ Zbuduj dom, kochaj gor?co sw? ma??onk? , nape?niaj jej brzuch i odziewaj grzbiet, oliwa za? jest remedium dla jej cia?a. Uczy? j? szcz??liw? bo ona jest urodzajn? ziemi?, po?yteczn? dla swego pana.” Takie zasady post?powania wobec kobiet wyklucza?y oczywi?cie stosowanie przemocy, a je?li si? takowe sytuacje zdarza?y to z ca?? surowo?ci? je pot?piano i karano. W wzajemnych stosunkach dominuje szczero?? i rado?? ?ycia. Ptahhotep za prawdziwie szcz??cie uwa?a po?lubienie kobiety o weso?ym usposobieniu. Tak oto w tej sprawie wypowiada si? ten staro?ytny my?liciel: „ Je?li bierzesz ?on? , nich b?dzie radosna w swym sercu, kobieta o radosnym sercu wnosi do ?ycia rĂłwnowag?”. Z tego kontekstu wynika szacunek do kobiety , wierno?? i wzajemne zaufanie. Dobry m?? nie musi przed sw? wybrank? niczego ukrywa?, ani sprawia? jej zmartwienia, ubli?a? jej. W staro?ytnych tekstach egipskich cz?sto mĂłwi si? o ?onie jako o towarzyszce ?ycia , siostrze drogiej jego sercu i tej ktĂłra bogata jest ?yciem i przynosi szcz??cie. Kobieta u boku swego ma??onka w taki w?a?nie sposĂłb przez proste gesty mo?e do?wiadczy? prawdziwego szcz??cia i rado?ci w ka?dym dniu wspĂłlnego ?ycia.   
Opublikowano 2nd July 2012, autor: Daniel WĂłjcik


http://wojcikdaniel.blogspot.com/2012/07/mazenstwo-w-starozytnym-egipcie.html