Symbolika w??a...
Symbolika W??a - od Sumeru do mitu ede?skiego
Autor tekstu:
Joanna ?ak-Bucholc
W
?? jest tak pot??nym symbolem, pojawiaj?cym si? w tak wielu kulturach ipe?ni?cym tak ró?norodne role, ?e oczywi?cie nie b?d? w stanie wyczerpa? tematu i dok?adniezanalizowa? wszystkie sposoby jego przejawiania si?. Lepiej poprzesta? na niewieluprzyk?adach, ale postara? si?, by by?y reprezentatywne i w miar? „pierwotne", archaiczne.Równie wa?ne jak mity s? przedstawienia plastyczne. Je?li za? idzie o wizerunki w??a, totrudno powiedzie?, które s? najstarsze, jednak w?? nie wydaje si? by? symbolem bardzoarchaicznym, niew?tpliwie cz??ciej i od dawniejszych czasów pojawiaj? si? byk, jele?, ptaki.Jednym ze starszych przedstawie? jest w?? na ceramice z VI tys. p.n.e. z terenu tzw. ?yznegoPó?ksi??yca. Nie wiemy oczywi?cie jak? funkcj? pe?ni? w mitach tamtych ludzi. Potem w??a „uwik?ano" w walk?; ju? na pi?knie inkrustowanym naczyniu z Nippur widzimy kota walcz?cegoz w??em; kot jak dowiadujemy si? z podpisu to sama Wielka Bogini Inanna.Wiele jednak wskazuje na to, ?e tam, gdzie od pewnego czasu mamy do czynienia zsymbolem w??a o wiele starszym symbolem by? symbol ryby (str. 2012). Mo?na oczywi?ciesnu? przypuszczenia dlaczego symbol ryb mia?by zamieni? si? (czy raczej rozszczepi? si?, boprzecie? nie zanikn??) w obraz w??a. Czy obraz ryb — jako pot??nego symbolukosmogonicznego, cywilizacyjnego (rybo-ludzie z Oannesem na czele, nauczaj?cy ludzi w Eridurzemios?, uprawy roli i sztuki budowania miast, indyjski Matsja nauczaj?cy praw Manu), iwreszcie egzystencjalnego (wierzenia, i? ryba jest form? przejawiania si? jednej z warstwduszy umar?ego) — by? bli?szy kulturze ludzi zwi?zanych z morzem i ?eglarstwem, za? innymludom w?? wyda? si? adekwatniejszy? Czy te obrazy na?o?y?y si? na siebie: oto przyk?adnauczycielem ludzko?ci w Indiach by? pot??ny w?? z rodu nagów (w??y) ?esza, przedstawianyz p?ugiem oraz z t?uczkiem do ziarna — a to s? wszak emblematy cywilizacyjne, znaki sztuk, jakich Sesza by? patronem. Niewykluczone, a nawet bardzo prawdopodobne, ?e nagowie, wtym ?esza, pe?nili tak? sam? rol? mityczn?, jak sumeryjski Oannes i jego towarzysze, rybo-ludzie. Mo?e mamy do czynienia z jednym ?ród?em tego motywu… Mo?e warto pami?ta?równie? o tym, ?e ?esza jest w??em siedmiog?owym, a w takiej w?a?nie liczbie wyst?puj? rybo-ludzie na sumeryjskich reliefach; tzw. ap-kallu, co po akadyjskuznaczy „m?dry".W??e mityczne s? zwi?zane z wodami, cho? przecie? ten zwi?zek wcale nie jestoczywisty, chyba ?e mamy na my?li w??a wodnego. Otó? Wody to „materia pierwsza". WEgipcie pojawia si? to w koncepcjach kosmogonicznych; zwrócimy uwag? na postacie tzw.Ogeady, ósemki pierwszych bóstw, przedstawianych, co znamienne z g?owami w??y i ?ab.Kiedy wypracowano koncepcj? Wielkiej Wody op?ywaj?cej ca?o?? uniwersum, w plastyceprzedstawiono to jako „tarcz?" op?ywan? przez pot??n? rzek?; jaki? obraz lepiej nadawa? si? dosymbolizowania Wielkiej Rzeki ni? kszta?t w??a owini?tego wokó? kr?gu... W Indiach ogólnieznany jest obraz Wisznu spoczywaj?cego na ogromnym praw??u Anancie (jego imi? znaczy „bezkresny", co chyba jednoznacznie mo?na uzna? za synonim Wielkiego Oceanu). Inny mitopowiada o znanym nam ju? ?eszy, który ?yje w Potali, wielkiej podziemnej krainie, a jakwiadomo w podziemnej krainie istnieje podziemny ocean. Powiada si? równie?, i? ?esza —uwaga —
opasuje ca?? ziemi?.
To przecie? identyczny obraz, z jakim spotykamy si? w Grecji,czy Sumerze! W do?? pó?nym micie egipskim opowiada si? o wcieleniu boga Amona, w??uzwanym Kem-atef, który wy?oni? si? z podziemnego Praoceanu. Znany jest te? w?? Mehenzwini?ty pod ?odzi? Re, chroni?cy go od z?ych mocy, albo oplataj?cy naos Re, a tak?e ci?gn?cybark? s?oneczn?, niczym ?esza ci?gn?cy ?ód? Manu. Równie? w ?wiecie egejskim mamyprzedgrecki mit o stwórczym praw??u Ophionie, który
siedmiokrotnie
oplata? Jajo ?wiata, a?wysz?y z niego Niebo i Ziemia. To Jajo znios?a w postaci go??bicy prabogini Eurynome (
eurys
—szeroki), z któr? z??czy? si? Ophion. By?a ona przedstawiana, jak przytacza Z. Kubiak (
MitologiaGreków i Rzymian
, s. 141) jako kobieta od bioder w gór? i ryba od bioder w dó?. I sprawarównie wa?na: oto mamy obraz Ophiona
opasuj?cego
okr?g?y kszta?t — „tarcz?" uniwersum,potem ten kszta?t odczytywano m.in. jako Jajo ?wiata. Oczywi?cie inne prastare bóstwopregreckie Okeanos, którego miano, mimo ?e nie greckie sta?o si? podstaw? nazwy „ocean" wwielu j?zykach indoeuropejskich, w tym w polskim, by? widziany jako opasuj?ca uniwersumWielka Woda.Zatem: W?? — ten Pierwszy, kosmogoniczny, zwi?zany z elementem Prawód,Racjonalista.pl
http://www.academia.edu/2980421/Symbolika_Weza