Miriam niezwykla siostra Mojzesza i AaranaObok najwa?niejszej postaci w historii narodu wybranego, jak? jest bez w?tpienia Moj?esz, pojawiaj? si? w Biblii jego brat i siostra. To Aaron stoj?cy przy Moj?eszu i wspieraj?cy go w trudnej misji, a pó?niej pe?ni?cy funkcj? najwy?szego kap?ana, oraz Miriam, która wykazywa?a cechy przywódcze w czasie w?drówki Izraelitów przez pustyni?.
W Starym Testamencie Miriam jest przedstawiona jako córka Amrama i Jokebed z okre?leniem, ?e by?a siostr? Moj?esza i Aarona (Lb 26,59; 1 Krn 5,29). Etymologia hebrajskiego imienia Miryām jest niepewna i do?? trudna. Niektórzy badacze uwa?aj?, ?e mo?e ono znaczy? „?yczenie” i sugeruj?, ?e chodzi np. o „pragnienie dziecka”. Pó?niejsza tradycja ?ydowska si?ga do s?owa mar – „gorzki”, a pochodz?ce od niego imi? o znaczeniu „gorycz” mia?o nawi?zywa? do ci??kiego losu Izraelitów w niewoli egipskiej (Exodus Rabba 26,1). Jeszcze inni szukaj? zwi?zków z egipskim s?owem mer, co znaczy „mi?o??”.
Wed?ug tradycji Miriam jest wspomniana ju? w epizodzie opowiadaj?cym o ocaleniu Moj?esza, kiedy jako niemowlaka pozostawiono go na brzegu Nilu (Wj 2,2–
. W opowiadaniu tym przedstawione jest dzia?anie trzech kobiet, które chc? ocali? dziecko od ?mierci. Ma ono umrze? na mocy dekretu faraona (1,22) nakazuj?cego zabi? ka?dego nowo narodzonego ch?opca hebrajskiego. Kluczow? postaci? tej sceny jest siostra ch?opca, której imienia jednak nie podano. Dziewczyna obserwowa?a córk? faraona i moment odnalezienia niemowlaka, a nast?pnie zaproponowa?a jej, ?e znajdzie hebrajsk? mamk? dla niego. W ten sposób oddano ch?opca jego prawdziwej matce (Wj 2,4–
. Siostra ch?opca wykaza?a si? nie tylko odwag?, ale tak?e inicjatyw?, zatem cechami wa?nymi w ochronie Izraela. By? mo?e w?a?nie dlatego w pó?niejszej tradycji wskazywano, ?e by?a to Miriam. Obie te cechy charakteryzuj? bowiem postaw? Miriam w pó?niejszych epizodach ukazanych w Biblii. Jednak cz??? uczonych zwraca uwag?, ?e Miriam by?a wymieniana w?ród dzieci Amrama jako ostatnia (Lb 26,59; 1 Krn 5,29), co ?wiadczy raczej, ?e by?a najm?odsza. Siostra wspomniana w opowiadaniu o uratowaniu Moj?esza mog?a by? córk? Amrama i innej ?ony.
Prorokini z b?benkiem
A zatem Miriam pojawia si? dopiero w pó?niejszym epizodzie Ksi?gi Wyj?cia (15,20): Miriam prorokini, siostra Aarona, wzi??a b?benek do r?ki, a wszystkie kobiety sz?y za ni? w pl?sach i uderza?y w b?benki. A Miriam przy?piewywa?a im: „?piewajmy pie?? chwa?y na cze?? Pana, bo sw? pot?g? okaza?, gdy konie i je?d?ców ich pogr??y? w morzu” (Wj 15,20–21). Ten charakterystyczny opis zosta? utrwalony na wielu obrazach przedstawiaj?cych siostr? Moj?esza i Aarona ukazan? w tanecznym pl?sie z b?benkiem w r?ku.
Opis ten nawi?zuje do zwyczaju panuj?cego w staro?ytnym Izraelu – kobiety ta?cem i muzyk? wita?y m??ów powracaj?cych z pola walki (por. Sdz 11,34). Przytoczony fragment poprzedza wspania?a Pie?? zwyci?stwa nad Morzem Czerwonym (Wj 15,1–18), któr? ?piewa Moj?esz i ca?y Izrael ku czci Pana. Pie?? ta nie tylko jest wspania?ym hymnem opiewaj?cym chwa?? Pana, który zwyci??y? Egipcjan, ale jest te? jednym z najstarszych tekstów Biblii. Miriam spe?nia w tym kontek?cie bardzo wa?n? rol?, przewodnicz?c akompaniamentowi muzycznemu, a tak?e ?piewaj?c i ta?cz?c. Niektórzy mówi? o niej nawet jako o autorce pie?ni, wskazuj?c inne miejsca w ksi?gach biblijnych, gdzie kobiety s? wymieniane w kontek?cie tworzenia pie?ni zwyci?stwa, którymi witaj? swych walecznych m??czyzn (np. Pie?? Debory, Sdz 5; podobnie powitanie Dawida przez kobiety, 1 Sm 18,7; 21,11). Prawdopodobnie kobiety tworzy?y pie?ni, kiedy ich m??owie byli na polu bitwy.
Autor biblijny nadaje Miriam tytu? prorokini, podobnie jak Aaronowi i Moj?eszowi. Aaron, zosta? nazwany prorokiem, poniewa? mia? mówi? w imieniu Moj?esza, ten za? przemawia? w imieniu samego Boga. Moj?esz w tradycji ?ydowskiej jest uznawany za najwi?kszego proroka. Teksty biblijne nie przedstawiaj? jednak Miriam jako kogo?, komu ten tytu? przys?uguje wskutek g?oszenia s?ów w imieniu Pana (por. Lb 12,2). W ksi?gach biblijnych jest te? mowa o tzw. grupach proroków, których charakteryzowa?o podobne zachowanie – taneczna ekstaza i ?piew. Nadanie Miriam tytu?u prorokini ?wiadczy o jej znacz?cej pozycji i autorytecie po?ród ludu wybranego, co mog?o by? efektem tak?e jej silnego charakteru.
Warto podkre?li? fakt, ?e Miriam wraz z Aaronem i Moj?eszem tworzyli grup? proroków z jednej rodziny. Takie niezwyk?e zjawisko nigdy ju? si? nie powtórzy?o w historii Izraela.
Buntowniczka
Tradycja biblijna ukazana w Ksi?dze Liczb opowiada, ?e silny charakter i ch?? zdobycia znacz?cej pozycji doprowadzi?y Miriam do wyst?pienia przeciw Moj?eszowi. Wraz z ni? autorytet Moj?esza podwa?a? tak?e Aaron: Miriam i Aaron mówili ?le przeciw Moj?eszowi z powodu Kuszytki, któr? wzi?? za ?on?. Rzeczywi?cie bowiem wzi?? za ?on? Kuszytk? (12,1).
Autor biblijny nie tylko wymienia w tek?cie hebrajskim Miriam przed Aaronem, ale u?ywa czasownika w formie ?e?skiej (dos?. i mówi?a razem Aaronem przeciw...), co wskazuje, ?e to w?a?nie ona d??y?a do konfrontacji z wielkim Moj?eszem. Pretekstem do buntu jest sprzeciw wobec ma??e?stwa Moj?esza z Kuszytk? (mo?liwe, ?e chodzi o Sefor?).
Rodze?stwo jest okre?lane mianem proroków, mimo ?e podstawy nadania tego tytu?u nie s? jasne. Poniewa? jednak nazywano tak wszystkich troje, buntownicy stawiali siebie na równi z Moj?eszem, sugeruj?c tak? sam? relacj? mi?dzy nimi a Jahwe: Czy? Pan mówi? z samym tylko Moj?eszem? Czy nie mówi? równie? z nami? (Lb 12,2). Jednak reakcja Pana na te s?owa jest bardzo ostra. Pan wprawdzie rozmawia z nimi, ale w ob?oku, nie tak jak z Moj?eszem – twarz? w twarz. Bóg wyra?nie podkre?la te? wyj?tkow? pozycj? Moj?esza: S?uchajcie s?ów moich: Je?li jest u was prorok, objawi? mu si? przez widzenia, w snach b?d? mówi? do niego. Lecz nie tak jest ze s?ug? moim, Moj?eszem. Uznany jest za wiernego w ca?ym moim domu. Twarz? w twarz mówi? do niego – w sposób jawny, a nie przez wyrazy ukryte. On te? posta? Pana ogl?da. Czemu o?mielacie si? przeciwko memu s?udze, przeciwko Moj?eszowi, ?le mówi?? I zapali? si? gniew Pana przeciw nim. Odszed? Pan, a ob?ok oddali? si? od namiotu, lecz oto Miriam sta?a si? nagle bia?a jak ?nieg od tr?du. Gdy Aaron do niej si? zwróci?, spostrzeg?, ?e by?a tr?dowata (Lb 12,6–10). Kara spotyka Miriam w obliczu ca?ej wspólnoty. Wed?ug prawa ?ydowskiego osoba tr?dowata musia?a zosta? wykluczona ze spo?eczno?ci. Po tym wydarzeniu Aaron prosi Moj?esza, aby wstawi? si? za ni?. Moj?esz wypowiada g?o?no krótk? modlitw? do Pana: O Bo?e, spraw, prosz?, by znowu sta?a si? zdrowa (Lb 12,13). Pan przychyla si? do modlitwy Moj?esza, jednak Miriam musi pozosta? przez siedem dni poza obozem i dopiero potem mo?e powróci? (Lb 12,14–15). Kobieta zostaje potraktowana indywidualnie, tylko ona zostaje ukarana, a nie tak jak w innych przypadkach pokolenie, a nawet ca?y lud.
Warto zwróci? uwag?, ?e mimo b??du Miriam i spektakularnej kary, jaka j? spotka?a, przekaz biblijny ?wiadczy, ?e nie straci?a pozycji przywódczyni. Dowodzi tego informacja, ?e lud pozosta? jej wierny i czeka? siedem dni, a? Miriam zostanie oczyszczona i wróci do wspólnoty. Dopiero gdy wróci?a, Izraelici ruszyli w dalsz? w?drówk?.
Do?wiadczenie Miriam mia?o jednak ogromne znaczenie i by?o pó?niej przywo?ywane jako przestroga dla przysz?ych pokole?: Przypomnij sobie, co Pan, Bóg twój, uczyni? Miriam w drodze, gdy?cie wychodzili z Egiptu (Pwt 24,9).
Miriam umar?a niedaleko Ziemi Obiecanej, w Kadesz, i tam zosta?a pochowana (Lb 20,1). Zaraz po jej ?mierci wybuch? nast?pny bunt – dotycz?cy wody na pustyni. Miriam, podobnie jak Aaron i Moj?esz, nie wesz?a do Ziemi Obiecanej. Bracia – z powodu swych w?tpliwo?ci i niepos?usze?stwa wobec Pana. Wszyscy zostali pochowani poza t? ziemi?. Mimo pope?nionych b??dów ca?a trójka jest postrzegana w tradycji Izraela jako specjalni pos?a?cy Pana podczas w?drówki ludu wybranego po pustyni do Ziemi Obiecanej. ?wiadcz? te? o tym s?owa Boga przekazane w Ksi?dze Micheasza: „Otom ci? wywiód? z ziemi egipskiej, z domu niewoli wybawi?em ciebie i pos?a?em przed obliczem twoim Moj?esza, Aarona i Miriam” (por. Mi 6,4).
Miriam jest zatem postaci? nie tylko uczestnicz?c? wraz z innymi w wydarzeniach towarzysz?cych narodzinom Izraela jako narodu podczas wyj?cia z Egiptu i w?drówki po pustyni, ale zajmuje miejsce w?ród najwa?niejszych przewodników tego ludu.
Anna Ku?mirek
Kompletujac wiedze na temat arki warto dokladnie poznac historie Miriam.
ARKA PRZYMIERZA.