KOD PESZEROWY I WIEDZA WSPÓŁCZESNA

Piekne Swieto , piekna tradycja.

Swieto wiecznego swiatla.

Zapalamy te ?wiat?a ( ha-nerot-halalu) ze wzgl?du na cuda, zwyci?stwa i wszechmocne czyny , ktĂłrych Ty dokona?e? dla naszych ojcĂłw przez Twych ?wi?tych kap?anĂłw. W ci?gu wszystkich o?miu dni Chanuki ?wiat?a te s? po?wi?cone i nie wolno
nam ich u?ywa? , wolno nam tylko na nie patrze? , aby dzi?kowa? Imieniu Twemu za Twe cuda, Tw? pomoc i Twe wszechmocne czyny.

( Modlitewnik)


Chanuka Sameach!!!


Powy?szy hymn , ktĂłry ?piewamy podczas zapalania ?wiate?ek , dopiero pod koniec XIII wieku zosta? w??czony najpierw do modlitewnikĂłw niemieckich - o co zadba? rabbi Meir z Rotenburga (zm.1293) a nast?pnie rĂłwnie? do sefardyjskich.

Ka?dego roku w porze najkrĂłtszych dni , kiedy ciemno?? trwa d?u?ej ni? jasno?? , przez osiem dni zapalamy ?wiate?ka ?wiecznika chanukowego (chanukija) , ?piewamy pie?ni o ocaleniu i cudach , jakie BĂłg uczyni? naszym przodkom , gdy znalezli si? w wielkiej biedzie i niewoli. Podczas tych dni zakaz pracy nie obowi?zuje , tote? nie maj? one charakteru ?wi?tecznego.
Po po?udniu jednak, o zachodzie s?o?ca , gdy zapalaj? si? ?wiece , rodzi si? i?cie ?wi?teczny nastrĂłj.
Chanuka jest ?wi?tem ?wiat?a i radosci, cieszymy si? z tego , ?e ?wiat?o rozprasza ciemno??.

A ?wiat?o to przecie? Nauka, Prawo, wieczny ogie? siedmioramiennego ?wiecznika, ktory w hejchal, ?wietym obszarze ?wiatyni w Jerozolimie , pali si? jako znak najwy?szej Obecno?ci.

S?owo chanuka oznacza "inauguracj?, po?wi?cenie" . ?wiat?o Chanuki , ustanowiono w 164r.p.n.e. , aby upami?tni?
zwyci?skie powstanie Machabeuszy przeciwko hellenistycznym w?adcom , usuni?cie poga?skiego kultu ze zbezczeszczonej
?wi?tyni w Jerozolimie i ponowne po?wiecenie jej Jedynemu StwĂłrcy dwudziestego pi?tego dnia miesi?ca kislew (grudzie?).

W II w.p.n.e.w?adz? nad Jude? sprawowa?a syryjska ga??z helle?skich diadochĂłw , zwanych Seleucydami. ?ydowska ludno?? Judei by?a bardzo zwa?niona , sprzeczne orientacje podzieli?y nawet rĂłd arcykap?anĂłw. NiektĂłrzy z jego cz?onkĂłw podobnie jak spore grupy najwy?szej warstwy spo?ecze?stwa , ulegli fascynacji kultur? helle?sk? , chcieli zmieni? Jerozolim? w swojego rodzaju polis i wprowadzi? hellenistyczne nowinki, tote? popierali obce panowanie.
Z drugiej strony chasidim, "ludzie pobo?ni" , i uczeni w Pi?mie stworzyli ruch skierowany przeciw zhellenizowanym warstwom i zwalczali odszczepie?cĂłw.
Z kolei pomniejsze grupki , takie jak esse?czycy, izolowa?y si? prowadz?c surowy i czysty i ich zdaniem jedynie zgodny z Bibli? tryb ?ycia.

Seleucydzi usi?owali narzuci? przemoc? hellenistyczn? cywilizacj? , przy czym krĂłl Antioch IV Epifanes (175 -164 r.p.n.e.) wype?nia? to zadanie z bezwzgl?dnym okrucie?stwem, zak?adaj?c , ?e znajdzie oparcie dla swoich dzia?a? w ?ydowskim stronnictwie proseleuckim. Kaza? prze?ladowa? i torturowa? i zabija? wszystkich , ktorzy ?yli zgodnie z nakazami ?ydowskiego Prawa.
Kiedy Antioch zaj?? Jerozolim? , aby wesprze? "stronnictwo reform" , walka religijna osi?gn??a apogeum.
Antioch posun?? si? jednak za daleko. Dwudziestego pi?tego dnia miesi?ca kislew zbezcze?ci? ?wi?tyni?, ka??c rozbi? siedmioramienny ?wiecznik i gasz?c wieczne ?wiat?o , Wielk? ?wi?tyni? po?wi?ci? Zeusowi i wprowadzi? nowy obcy kult.
Wszystko to przyspieszy?o wybuch zbrojnego powstania .
Po latach cierpie? podda?stwa i prze?ladowa? ?ydowski lud wznieci? bunt pod przewodem rodu Hasmoneuszy nazywanych rĂłwnie? Machabeuszami. By?o to powstanie chlopskie , ktĂłre rozprzestrzeni?o sie z Modiin , wioski po?o?onej na Nizinie Judzkiej na po?udniowy zachĂłd od Jerozolimy.
Wywodzacy si? z rodu kap?a?skiego stary Matatiasz i jego pi?ciu synĂłw zorganizowali i przeprowadzili powstanie przeciw obecnej w?adzy , b?d?ce rĂłwnocze?nie wojn? domow? .
Walka o niezale?no?? polityczn? trwa?a pi?? lat, ale zako?czy?a si? zwyci?stwem: w 164 r.p.n.e. armia Machabeuszy wkroczy?a do Jerozolimy i odbi?a ?wi?tyni?.

Oto relacja przekazana w Pierwszej Ksi?dze Machabejskiej ( 4,36-39):
.......

Efrat Gal-Ed

Ksiega ?wi?t ?ydowskich.


Chanuka Sameach!!!

Ofra Haza on Kid's show - A Hanuka Song

http://www.youtube.com/watch?v=1ES27H2T ... re=related

Chanuka

cd.

Juda i jego bracia powiedzieli: "Oto nasi wrogowie s? starci.Chodzmy [do Jerozolimy], aby ?wi?tyni? oczy?ci? i[na nowo] po?wi?ci?!" Zebra?o si? wi?c ca?e wojsko i poszli na GĂłr? Syjon. Tam zobaczyli , ?e ?wi?tynia jest spustoszona , o?tarz zbezczeszczony , bramy popalone, na dziedzi?cu krzaki rozro?ni?te jakby w lesie albo na jakiej? gĂłrze , a pomieszczenie [dla kap?anĂłw] zamienione w ruin?. Rozdarli wi?c swoje szaty , podnie?li ogromny p?acz , g?owy posypali popio?em i upadli twarz? na ziemi?. Potem zacz?li gra? na tr?bach sygna?owych i wo?ali do Nieba. Wtedy Juda rozkaza? ludziom , by walczyli z tymi , co przebywali na zamku , a? ?wi?tynia zostanie oczyszczona . Wybra? kap?anĂłw nienagannych i wiernych Prawu. Oczy?cili oni ?wi?tyni? i wynie?li splugawione kamienie na nieczyste miejsce. Potem naradzili si? , co zrobi? z o?tarzem ca?opalenia , ktĂłry zosta? zbezczeszczony. Przysz?a im dobra my?l , ?eby go rozwali? , aby nie by?o dla nich ha?b? , to, ?e poganie go zbezcze?cili. Rozwalili wi?c o?tarz , a kamienie z?o?yli na oznaczonym miejscu na Gorze ?wi?tynnej , na tak d?ugo , a? si? ukarze prorok i nimi rozporz?dzi. Potem za? zgodnie z nakazami Prawa , wzi?li nieociosanych kamieni i na wzĂłr poprzedniego wybudowali nowy o?tarz. Naprawili te? ?wi?tyni? i po?wi?cili wn?trze przybytku i dziedziniec. Wykonali tak?e
nowe ?wi?te naczynia , a do przybytku wnie?li ?wiecznik , o?tarz kadzenia i stĂł?. Na o?tarzu palili kadzid?o , zapalili ?wiece na ?wieczniku, i ja?nia?y one w przybytku. Na stole po?o?yli chleb , zawiesili zas?ony. tak do ko?ca doprowadzili wszystko czego si? podj?li.
Dwudziestego pi?tego dnia dziewi?tego miesi?ca , to jest miesi?ca kislew [...] wstali wcze?nie rano i zgodnie z Prawem z?o?yli ofiar? na nowym o?tarzu ca?opalenia , ktĂłry wybudowali. Dok?adnie w tym samym czasie i tego samego dnia ,ktĂłrego poganie go zbezcze?cili , zosta? on nowo po?wi?cony przy ?piewie pie?ni i grze na cytrach , harfach i cymba?ach. Ca?y lud upad? na twarz , odda? pok?on i a? pod niebo wys?awia? Tego , ktĂłry im zes?a? takie szcz??cie.
Przez osiem dni obchodzili po?wi?cenie o?tarza , a przy tym pe?ni rado?ci sk?adali ca?opalenia , ofiary pojednania i uwielbienia. Fasad? ?wi?tyni ozdobili z?otymi wie?cami i ma?ymi tarczami, odbudowali bramy i pomieszczenia dla kap?anĂłw i drzwi do nich pozamykali , a miedzy ludem panowa?a bardzo wielka rado??. Z tego powodu , ?e sko?czy?a si? ha?ba , ktĂłr? sprowadzili poganie.
Juda za? jego bracia i ca?e zgromadzenie Izraela postanowili , ?e uroczysto?? po?wi?cenia o?tarza b?d? z weselem i rado?ci? obchodzili z roku na rok przez osiem dni, pocz?wszy od dnia dwudziestego pi?tego miesi?ca kislew.

W Drugiej Ksi?dze Machabejskiej uzasadniono jednak ?wi?to Chanuki w nieco inny sposĂłb. Jest w niej wzmianka o tym , ?e podczas inauguracji ?wi?tyni ?ydzi urz?dzili post factum (?wi?to Sza?asĂłw lub NamiotĂłw) , poniewa? wcze?niej , w trakcie walki nie mogli sobie pozwoli? na tradycyjne obchody tego ?wi?ta zgodnie z nakazami:


Z rado?ci? obchodzili uroczysto?? przez osiem dni na wzĂłr ?wi?ta NamiotĂłw , przypominaj?c sobie , jak krĂłtko przedtem ?wi?to NamiotĂłw obchodzili w gĂłrach i w grotach na podobie?stwo dzikich zwierz?t. Tote? z wi?zankami , zielonymi ga??ziami , a do tego jeszcze palmami w r?kach ?piewali hymn na cz?? Tego , ktĂłry pozwoli? im szcz??liwie oczy?ci? swoj? ?wi?tyni?.
WspĂłln? za? uchwa?? i ?lubowaniem postanowili , ?e ca?y narĂłd ?ydowski b?dzie ka?dego roku obchodzi? ten dzie? uroczy?cie.

(2Mch 10,6-8)

Efrat Gal-Ed.

Ksi?ga ?wi?t ?ydowskich.

_________________
Milosc jest szczesciem.
Kiara

Chanuka

cd.

Jak ju? wspomniano w ?wi?tyni z okazji Sukot odprawiane by?y obrz?dy wody i ognia. Podczas ceremonii Simchat bet ha-szewa na dziedzi?cach zapalano lampy i pochodnie. I chocia? ten motyw zapalania ?wiat?a zosta? pomini?ty w legendzie o ?wi?cie Chanuki, to wydaje si? , ?e tradycja palenia chanukowych ?wiate?ek wywodzi si? w?a?nie z obrz?du
rozniecania ognia w ?wi?tyni. Ponadto ?wi?to Sukot , wraz z dodatkowym dniem Szmini Aceret na zako?czenie , trwa osiem dni. To wyja?nia?o by identyczn? d?ugo?? trwania Chanuki. Dodajmy jeszcze ?e krĂłl Salomon po?wi?ci? zbudowan? przez siebie ?wi?tyni? podczas Sukot.

Tradycyjna opowie?? podaje , ?e Machabeusze ?wi?towali inauguracje ?wi?tyni przez osiem dni. Odpowiada?o to po?wi?ceniu pierwszego o?tarza w Namiocie Spotkania przez Moj?esza, Pierwszej ?wi?tyni przez Salomona i Drugiej przez Nehemiasza. I podobnie jak w przypadku wcze?niejszych po?wi?ce? , tak te? tutaj zdarzy? si? identyczny cud: ogie? z nieba poch?on?? ofiar?.

M?ode ?wi?to.

Chanuka jest najm?odszym ?wi?tem w ?ydowskim kalendarzu i niem o nim wzmianki w Biblii Hebrajskiej. Najstarsze zrĂłd?o
wspominaj?ce o tym , ?e Chanuk? nale?y obchodzi? rĂłwnie? w przesz?o?ci , stanowi? zachowane tylko w j?zyku greckim apokryfy : Pierwsza i Druga Ksi?ga Machabejska, oraz napisany po hebrajsku kalendarz ?wi?t i postĂłw Megilat taanit.
Pierwsza Ksi?ga Machabejska powsta?a , jak si? wydaje oko?o 100 r.p.n.e. , zosta?a chyba przet?umaczona z hebrajskiego , za? jej autor ?y? prawdopodobnie w kraju Izraela. Orygina? zagina?. Czy?by by?a to Ksi?ga bez znaczenia? W ka?dym razie nie uchodzi?a za ?wi?t?. Druga Ksi?ga Machabejska powsta?a pod koniec II w.p.n.e. , spisana zosta?a po grecku. Gdy rabini ustalili kanon ?wi?tych ksi?g , czyli ostateczny kszta?t Biblii Hebrajskiej , nie w??czyli do niej ksi?g Machabejskich.
Natomiast grekoj?zyczni , zhellenizowani ?ydzi z Aleksandrii uznali je za natchnione i w??czyli do greckiej wersji Biblii , tzw. Septuaginty. Ko?ciĂł? Katolicki zaliczy? je do kanonicznych ksi?g Starego Testamentu.

Dla rabinĂłw z pocz?tku naszej ery Ksi?gi Machabejskie nie by?y zatem ?wi?tymi pismami , za? samo ?wi?to prawdopodobnie
nie mia?o wi?kszego znaczenia. Znamienny jest bowiem fakt , ?e o ile innym ?wi?tom po?wi?cano w Misznie ca?e traktaty , o tyle o Chanuka zosta?a ledwo wspomniana w traktacie Szabat.
By? mo?e na takie jej potraktowanie wp?yn?? resentyment uczonych w Pi?mie , ktĂłrych stronnictwo ( peruszim, "oddzielni" , czyli faryzeusze) po wyzwoleniu Judei oko?o 150 r.p.n.e. popad?o w coraz ostrzejszy religijny i polityczny
konflikt z Hasmoneuszami. Zwyci?scy Hasmoneusze nie poprzestali na inauguracji ?wi?tyni: w dalszym ci?gu prowadzili walk? wyzwole?cz? i ekspansywn? , a? wreszcie uczynili z Judei niezale?ne pa?stwo.
W trakcie wojen wyzwole?czych mieli poparcie ca?ego ludu. Jednak?e oprĂłcz w?adzy politycznej Jonatan Machabeusz ro?ci? sobie juz w 152 r.p.n.e. pretensje do urz?du arcykap?ana , a oko?o 134 r.p.n.e. Jan Hyrkan mianowa? si? podobno krĂłlem Judei , chocia? nie pochodzi? z rodu Dawidowa.
Tym sposobem Hasmoneusze przej?li ca?? w?adz? religijn? i polityczn?. I chocia? w dalszym ci?gu uosabiali narodow? niezale?no?? , to jednak ich sposĂłb ?ycia i rz?dzenia wykazywa? ju? cechy hellenistyczne. W ?rĂłd ludu ros?a niech?? i oburzenie.
Wielu preferowa?o bowiem styl ?ycia uczonych w Pi?mie. Za krĂłla Janneusza ( 103 - 76 r.p.n.e.)konflikt si? zaostrzy? i przerodzi? w gwa?towne i krwawe potyczki.......

Efrat Gal - Ed

Ksi?ga ?wi?t ?ydowskich.

   
Chanuka
cd.

Akt Po?wi?cenia i inauguracji ?wi?tyni stanowi zatem historyczne t?o ustanowienia Chanuki.
Tradycyjnie ju? ?wi?to to symbolizuje wygnanie ciemno?ci przez ?wiat?o?? Boga. Historia Machabeuszy ukszta?towa?a podstawy tej symboliki : uci?nione ?wiat?o nielicznych zwyci??y?o ciemno?? obcego panowania. Obraz utrwali? si? wskutek nieustannych prze?ladowa? , ktĂłre jeszcze wielokrotnie stawa?y si? udzia?em ?ydĂłw w dalszym toku dziejĂłw. Z historycznego punktu widzenia metaforyka nie jest jednak ca?kiem trafna: Machabeusze zwyci??yli co prawda pod wzgl?dem militarno-politycznym i dzi?ki nim znĂłw wolno by?o praktykowa? ?ydowsk? religi? , ale hellenizm bynajmniej nie straci? na sile i odcisn?? swoje pi?tno na j?zyku , obrz?dowo?ci i architekturze.
Chocia? w Misznie wspomniano o Chanuce jedynie mimochodem , nie znaczy to , ?e w ogĂłle jej nie obchodzono. W Talmudzie , gdzie znajduje si? omĂłwienie odno?nego fragmentu Miszny , przesuni?to punkt ci??ko?ci ca?ej historii, jako ?e Chanuk?
uzasadniono cudem.

Kiedy Machabeusze wyzwolili ju? i oczy?cili ?wi?tyni? , nadesz?a wielka chwila ponownego zapalenia wiecznego ?wiat?a. nie znale?li jednak po?wi?conej oliwy , poniewa? wszystko zbezcze?cili poganie. Podczas poszukiwa? Hasmoneusze znale?li tylko jeden jedyny zapiecz?towany przez arcykap?anĂłw dzbanuszek z oliw? , ktĂłrego zawarto?? wystarczy?a by zaledwie na jeden dzie?. Tymczasem ?wiecznik w ?wi?tyni pali si? przez osiem dni, tyle bowiem potrzeba by?o do przygotowania nowej czystej oliwy ( Talmud Babilo?ski , Szabat 21 b.
T?o historyczne zosta?o tu wyparte na rzecz cudu. Autor komentarza wyja?nia , ?e Chanuka nie jest obchodzona dla upami?tnienia zwyci?stwa nielicznych nad wieloma , ani te? przez wzgl?d na ludzkie , acz niezwyk?e dokonania.
Uczeni ?ydowscy tego okresu ( amoraici) najwyrazniej nie chcieli przypisywa? politycznemu zwyci?stwu ?adnego znaczenia religijnego , przej?li wi?c legend? o dzbanku z oliw? i w centrum zainteresowania umie?cili cud. Jednak?e za cud uznali nie narodowe wyzwolenie , b?d?ce Bo?? interwencj? w dzieje , lecz kontynuacj? pos?ugi ?wi?tynnej i ?ycia religijnego.
Dzi?ki temu Chanuka bardzo wcze?nie zyska?a charakter ?wi?ta diaspory. Dzbanek z oliw? - jako symbol czysto?ci , ?wiat?a i Tory , oraz cud - jako znak mi?o?ci Bo?ej , nios?y w pozniejszych czasach pocieszenie w niedoli i pozwala?y ?ywi? nadziej? na wybawienie.

W dalszej cz??ci Talmudu zostaje postanowione , ?e ?wi?to inauguracji ?wi?tyni nale?y obchodzi? poprzez zapalenie specjalnych ?wiate?. Pierwszego wieczoru zapala sie jedno ?wiate?ko , drugiego nast?pne, i tak dalej, a? ostatniego wieczoru p?onie ich osiem.
Zamieszczona w Talmudzie legenda o dzbanku z oliw? ustanowi?a zwi?zek mi?dzy historycznym t?em tego ?wi?ta - zwyci?stwem Machabeuszy - a symbolicznym obrz?dem zapalenia ?wiate?.
Jednak?e takie formalne wyja?nienie nie przynosi odpowiedzi na pytanie, dlaczego do?? marginalnemu wydarzeniu historycznemu nadano tak? rang? , ?e otrzyma?o ono miejsce w kalendarzu ?wi?t ?ydowskich.
Poni?szy fragment Midraszu przedstawiaj?cy Chanuk? jako jedno z wielu kolejnych po?wi?ce? w dziejach ?ydow , ?wiadczy , ?e pytanie to nurtowa?o rĂłwnie? pĂłzniejsze pokolenia uczonych.


Ile jest po?wi?ce?? Jest siedem po?wi?ce?. Po?wi?cenie nieba i ziemi po stworzeniu ?wiata i po?wi?cenie muru , ktĂłry Nechemiasz wzniĂłs? wokĂł? Jerozolimy, i po?wi?cenie powracaj?cych do Syjonu, i po?wi?cenie ?wi?tyni , i po?wi?cenie o?tarza przez Moj?esza i patriarchĂłw , oraz po?wi?cenie Pierwszej ?wi?tyni.

(Pesikta Rabbati do Psalmu 30,I)


Efrat Gal-Ed.

Ksi?ga ?wi?t ?ydowskich.

   
Chanuka

cd.

Na Bliskim Wschodzie i w basenie Morza ?rĂłdziemnego obchodzono zazwyczaj ?wi?ta w porze zimowego przesilenia dnia z noc?. W Rzymie ?wi?towano dwudziestego pi?tego grudnia narodziny boga s?o?ca ( Sol Invictus). W Persji odbywa?y si? tego dnia uroczysto?ci z okazji narodzin Mitry , wszechwiedz?cego boga ?wiat?a , ktĂłrego kojarzono z niepokonanym s?o?cem , ale rĂłwnie? z cia?ami niebieskimi ?wiec?cymi w nocy. Chrze?cija?stwo zaadoptowa?o t? tradycj? do swoich potrzeb i ustanowi?o ?wi?to narodzin Zbawiciela. Tak?e pocz?tkĂłw Chanuki wspĂł?cze?ni badacze upatruj? w uroczysto?ci obchodzonej z okazji zimowego przesilenia dnia z noc? , najkrĂłtszego i najciemniejszego dnia w roku , a polegaj?cej na zapaleniu lamp i pochodni. Takie ?wi?to musia?o by? bardzo popularne i rozpowszechnione w?rĂłd ludu , dlatego te? w??czono je do kalendarza ?ydowskiego. Dopiero pĂłzniej nast?pi?a zasadnicza zmiana , gdy ?wi?to maj?ce zwi?zek z obiegiem S?o?ca otrzyma?o ?ydowskie tre?ci poprzez skojarzenie daty ze zwyci?stwem MachabeuszĂłw.
Nowo narodzone ?wiat?o sta?o si? odt?d ogniem siedmioramiennego ?wiecznika , ktĂłry znĂłw mĂłg? pali? si? w ?wi?tyni.
Tym sposobem coroczne zimowe przesilenie dnia z noc? zosta?o powi?zane z wiecznym ?wiat?em.

W niczym nie przeszkadza fakt , ?e dwudziesty pi?ty dzie? miesi?ca kislew nie przypada dok?adnie na moment zimowego przesilenia , bo przecie? tak?e Pesach i Sukot , ?wi?ta typowo solarne , wypadaj? mniej wi?cej w czasie zrĂłwnania dnia z noc?.

Malej?cy Ksi??yc jest dwudziestego pi?tego kislew ledwo widoczny , a nast?pnie , podczas trwania ?wi?ta , ca?kowicie znika. Dlatego Chanukowe noce s? nie tylko d?ugie , lecz rĂłwnie? bardzo ciemne. A kiedy na niebie pojawia si? nowy sierp Ksi??yca , p?onie tak?e wi?cej ?wiate?ek w ?wieczniku chanukowym , nios?c wi?cej nadziei na wybawienie.
W tradycji chasydzkiej chanukowe ?wiece powi?zane zosta?y z kosmicznym ?wiat?em , spadaj?cym na ziemi? w ci?gu najciemniejszych dni.
Interpretacj? tak? przypisuje si? rabbiemu Aaronowi z ?ytomierza ( zm. 1817):

Nadmiar ?wietlistej jasno?ci ktĂłr? StwĂłrca spuszcza na Izrael , zaczyna si? od Chanuki [....] w dzie? Chanuki zaczyna opada? na dusz? Izraela nowy strumie? ?wietlistej jasno?ci. I dlatego w ?wi?ta chanukowe zapala si? ?wiece, [....] aby zwrĂłci? uwag? na ?wiat?a jasno?ci , ktĂłre zaczynaj? promieniowa? w owych dniach.

G?Ăłwnym nakazem podczas Chanuki jest zapalanie ?wi?tecznych ?wiate?ek , co nawi?zuje do historycznego aktu zapalenia siedmioramiennego ?wiecznika w nowo po?wi?conej ?wi?tyni. Talmud precyzuje , ?e ?wiate?ka powinny sta? obok wej?cia do domu, aby dzi?ki nim wie?? o cudzie zyska?a rozg?os. Dodaje jeszcze , ?e ?wiate?ka maj? by? jednakowej wielko?ci i p?on?? oddzielnie.
W kodeksie prawa religijnego (Szulchan Aruch 139,6) zaleca sie z kolei:


[....] ci, ktĂłrzy starannie przestrzegaj? przykaza? , [ka??] ka?demu mieszka?cowi domu zapali? pierwszego wieczoru jedno ?wiate?ko [....] drugiego wieczoru dwa ?wiate?ka, i czyni? tak a? Ăłsmego wieczoru pali si? osiem ?wiate?ek.
I nale?y uwa?a? ,aby ka?dy zapala? swoje ?wiate?ko w specjalnym miejscu, ?eby by?o wida? , ile jest ogĂł?em zapalonych ; nie nale?y ich przy tym zapala? w miejscu , gdzie ?wiat?o ?wieci si? przez ca?y rok, aby by?o wida? , ?e s? ?wiate?ka chanukowe......


Efrat Gal-Ed.

Ksi?ga ?wi?t ?ydowskich.

Chanuka

cd.

Przepisy dotycz?ce ?wiate?ek sprawi?y , ?e z czasem powsta? specjalny ?ydowski przedmiot kultu - ?wiecznik chanukowy , nazywany obecnie chanukija. sk?ada si? on z o?miu ?wieczek i jednej dodatkowej zwanej "pos?ugaczem" ( szamasz) , poniewa? s?u?y ona do zapalania pozosta?ych. Pierwotnie u?ywano oddzielnego naczynia na ka?de ?wiate?ko
, ale w ?redniowieczu wprowadzono do synagog du?e ?wieczniki , dla ktĂłrych wzorzec stanowi? wielki ?wiecznik ze ?wi?tyni. Pierwowzorem by? oczywi?cie biblijny opis menory , ?wiecznika , ktĂłry Moj?esz kaza? wykona? dla Namiotu Spotkania
( Wj 37,17 - 23). Menora sk?ada si? z podstawy , trzonu z sze?cioma ramionami , ??cznie z trzonem mia?a wi?c siedem ramion, ozdobionych kielichami w kszta?cie kwiatĂłw migda?owych z p?kami i kwiatostanem.
Od XVIII wieku zw?aszcza w Niemczech , na wzĂłr menory wytwarzano rĂłwnie? ma?e srebrne ?wieczniki do u?ytku domowego.

NiektĂłre ?wieczniki przedstawia?y ?wi?tyni? mo?na w nich rozpozna? posta? arcykap?ana Aarona , ktĂłry zapala wieczne ?wiat?o.
Chanuka trwa wprawdzie osiem dni , ale jest stosunkowo uboga je?li chodzi o symbole. Tym wa?niejsze wydawa?o si? zatem zapalanie ?wiate?ek i tym istotniejsza estetyka ?wiecznika.

Sk?ania?o to rzemie?lnikĂłw artystycznych wszystkich epok do projektowania nowych wzorĂłw. ?wieczniki wykonywano z br?zu , mosi?dzu , srebra , cyny i bardzo rzadko z gliny. Na ogĂł? mia?y one kszta?t lampek z zapleckami, w ktĂłrych na pod?u?nej listwie umieszczano osiem naczynek na oliw? i knot, osobne miejsce pozostawiaj?c na szamasz.
Z biegiem czasu ?wiece zast?pi?y ?wiat?o oliwne.

?wiecznik chanukowy w ?wi?tyni.

W domu rabbiego z Kosowa ( Menachem Mendel, zm. 1827.) znajdowa? si? ?wiecznik chanukowy , z ktĂłrym rabbi zaszywa? si? gdzie? przed ?wi?tem.
Pewnego razu wyzna? rabbi jednemu ze swoich domownikĂłw tajemnic?; " W tym ?wieczniku chanukowym widz? posta? siedmioramiennego ?wiecznika , ca?? ?wi?tyni? i ?wi?te ?wi?tych". Po czym doda? ; "Ten ?wiecznik chanukowy kaza? wykona? Wielki Magid, rabbi Dow Ber z Mi?dzyrzecza ( ok. 1704 - 1772). Udzieli? z?otnikowi dok?adnych wskazĂłwek , ile razy ma stuka? m?otkiem, i zabroni? mu stuka? cho?by jeden raz wi?cej.
Magid nie odst?powa? z?otnika na krok , pĂłki ten nie uko?czy? pracy.


Symbol ukrytego ?wiat?a.

W ksi?dze Rokeach Eliezera ben Jehudy z Wormacji (ok. 1165 - 1230) znajduje si? wyja?nienie ??cznej liczby ?wiec , zapalanych przez kolejne osiem dni;
Trzydzie?ci sze?? ?wiec , ktĂłre zapala si? z okazji Chanuki , odpowiada trzydziestu sze?ciu godzin? , w ktĂłrych ?wiat?o s?u?y?o pierwszemu cz?owiekowi, zanim zosta?o ukryte.

W symbolice kaba?y i chasydyzmu ?wiate?ka Chanuki symbolizuj? wieczne ?wiat?o ?wi?tyni , najwy?sze ?wiat?o kosmiczne , ?wiat?o Tory , ?wiat?o duszy. W imieniu cadyka rabbiego Pinchasa z Korca ( 1726 - 1791) zosta?o przekazane;

Podczas ka?dej Chanuki w porze zapalania ?wiate?ek objawia si? ukryte ?wiat?o , a jest to ?wiat?o krĂłla Mesjasza.


Efrat Gal - Ed.

Ksi?ga ?wi?t ?ydowskich.

   
Chanuka

cd.


Kobiety i Chanuka.

Tradycyjne przekazy mĂłwi? o udziale kobiet w ?wi?cie machabejskim :siostra Hasmoneuszy by?a zar?czona , a wi?c zgodnie z Prawem nale?a?o j? najpierw - jak ka?d? dziewic? przed ?lubem - doprowadzi? przed oblicze namiestnika. Ona jednak nie chcia?a dopu?ci? do tej ha?by i dlatego namĂłwi?a braci , ?eby wywo?ali powstanie. Z tej okazji wspomina si? tak?e dzieln? wdow? Judyt? , ktĂłra zamordowa?a Holoferesa dowĂłdc? wojska Nabuchodonozra , oraz pobo?n? niewiast? Chan? , na ktĂłrej oczach na ktĂłrej oczach zamordowano siedmiu synĂłw poniewa? nie chcieli odst?pi? od wiary ojcĂłw.
Z tego wzgl?du kobiety surowiej przestrzegaj? Chanuki ni? m??czyz?i ,i chocia? podczas ?wi?ta wolno pracowa? , to nie imaj? si? pracy , dopĂłki w domu pal? si? ?wiate?ka.

W ?redniowieczu u?o?ono w Niemczech szeroko pozniej rozpowszechniony pijut ( hymn), ?piewany po zapaleniu ?wiate?ek chanukowych , ktĂłry zaczyna si? od s?Ăłw ; Maoz cur jeszuati - Ska?o i twierdzo mojego wybawienia" ( wed?ug Iz17,10).

Autor hymnu nazywa? si? Mordechaj , co wynika z pocz?tkowych liter pi?ciu strof ( akrostych), lecz poza tym nic wi?cej o nim nie wiadomo. Poniewa? w ostatniej strofie jest mowa o rudow?osym w?adcy , dabacze uwa?aj? ?e chodzi tu o rudobrodego cesarza Fryderyka Barbaros? i dlatego datuj? Moaz na XII wiek.

Obyczaje ludowe.

Nawet ludzie nie religijni odczuwaj? rado?? , gdy w najciemniejszej porze roku zapalaj? si? ?wiate?ka. By? mo?e dlatego Chanuka jest jednym z najbardziej lubianych ?wi?t ?ydowskich.
O ile religijna posta? ?wi?ta jest do?? prosta , o tyle zwi?zne z ni? obyczaje - bardzo urozmaicone.

Gdy tylko dziecko nauczy si? odmawia? b?ogos?awie?stwa , wolno mu zapala? ?wiate?ka chanukowe. Do radosnego nastroju ?wi?ta przyczyniaj? si? liczne piosenki oraz s?odkie potrawy sma?one na oleju - p?czki , racuchy i nale?niki , ktĂłre w ka?dej gminie smakuj? i wygl?daj? inaczej.
Dzieci dostaj? prezenty lub pieni?dze z okazji Chanuki i bawi? si? w gr? zwan? "b?czkiem". B?czek zazwyczaj wykonany z o?owiu lub drewna , ma kszta?t kostki osadzonej na osi. Ka?da z jej czterech ?cianek opatrzona jest jedn? z liter; n, g h, sz, stanowi?ce pierwsze litery hebrajskiego wyra?enia nes gadol haja szam - dos?ownie "cud wielki zdarzy? si? tam".
Na potrzeby gry w jidysz przypisano im nast?puj?ce znaczenia ; niszt - nic , ganc - ca?o?? , wszystko , halb - pĂł? ( stawki) , szteln - postawi? ( wk?ad). W zale?no?ci od tego jaka litera wypadnie gdy b?k si? zatrzyma , gracz nie wygrywa nic , zbiera wszystko, bierze pĂł? puli lub te? musi do?o?y? ca?y swĂłj pocz?tkowy wk?ad.

Z up?ywem stuleci wokĂł? samego ?wi?ta i jego symboli zrodzi?y sie liczne leg?dy , na przyk?ad;

Chanuka w Maroku.

Nadesz?o ?wi?to Chanuki , a krĂłl Maroka , okrutny i z?y, nie pozwoli? ?ydom zapali? ?wiate?ek lampy w synagodze.
?ydzi jednak nie ul?kli si? i zaufali StwĂłrcy.
KrĂłl kaza? postawi? stra?nikĂłw przed wej?ciem do synagogi , aby nikomu nie pozwolili przekroczy? jej progu..
Ale - co za cud! - ?wiate?ka chanukowe w tajemniczy sposĂłb zapala?y si? same. ?o?nierze nie kryli zdumienia. Opowiadali o wszystkim krĂłlowi , przysi?gaj?c ?e nikogo nie wpu?cili do synagogi, ani te? nie widzieli by kto? z niej wychodzi?.

S?ysz?c t? opowie?? krĂłl tak?e zdumia? si? i rozkaza? im dalej strzec synagogi.
Gdy dni ?wi?teczne dobieg?y ko?ca , otworzy?y si? drzwi synagogi i wyszed? z niej ma?y ch?opiec , syn pos?ugacza synagogalnego. ?o?nierze czym pr?dzej go pojmali i zaprowadzili przed oblicze krĂłla.
Ch?opiec opowiedzia? krĂłlowi ?e przez wszystkie dni ukrywa? si? w synagodze i nic nie jad? i nie pi? od o?miu dni i o?miu nocy.
Odwaga ch?opca wzruszy?a krĂłla i od tej pory pozwala? ?ydom zapala? ?wiate?ka podczas Chanuki.

By? mo?e dlatego , ?e w ?ydowskim kalendarzu ?wi?t Chanuka nie mia?a pocz?tkowo sta?ego miejsca , w Talmudzie Jerozolimskim ( Taanit 2 , 12) zamieszczono nast?puj?c? uwag?;

Cho?by zniesiono wszystkie ?wi?ta - nikt nigdy nie odwo?a Chanuki ani Purim.....

Efrat Gal -Ed.

Ksi?ga ?wi?t ?ydowskich.

Chanuka

cd.

Znaczenie ?wi?ta w ostatnim stuleciu.

Kiedy pod koniec XIX wieku  ?ydowscy pionierzy w Palestynie  zacz?li k?a?? podwaliny przysz?ego Pa?stwa Izrael
, a ruch syjonistyczny  zapocz?tkowa?  gruntowne zmiany w ?wiadomo?ci  europejskich ?ydĂłw , znaczenie tego ?wi?ta znowu uleg?o przesuni?ciu. Chanuka sta?a si? symbolem ?ydowskiej odwagi , uosabia?a bowiem  zwyci?stwo  garstki  bezbronnych nad rzesz? pot??nych. Nie bez powodu ?ydowskie grupy sportowe  przyjmowa?y  nazw? "Makabi" - od bohaterskich Machabeuszy. D??enia do niezale?no?ci  narodowej  i politycznego  samostanowienia  kierowa?y uwag? na narodowo-polityczne tre?ci  wydarze? historycznych , do ktĂłrych przez ca?e wieki  nikt nie przywi?zywa? wagi.
Religijny trzon ?wi?ta stanowi?a  wprawdzie  inauguracja ?wi?tyni , lecz Chanuka  upami?tnia?a tak?e wojownikĂłw  i ich zwyci?stwa. Od czasu budowy  Pa?stwa Izrael usi?owano  - aby podkre?li? ten aspekt - uczyni? z Chanuki ?wi?to publiczne, i organizowano pochody dzieci  nios?cych ?wiate?ka. Ciche domowe ?wi?to  ?wi?to ?wiate?ek  zamieni?o si? w g?o?ne ?wi?to machabejskie. Z jego okazji pisano nowe pie?ni i sztuki sceniczne.

W szkole podstawowej co roku organizowano t? sam? ceremoni?. Pierwszego dnia Chanuki zbierali?my si? na dziedzi?cu  szkolnym, ka?de z nas trzyma?o w r?ku swoje magiczne ?wiate?ko i  pilnowa?o , ?eby nie zgas?o na wietrze. ?piewali?my ; Przybyli?my wyp?dzi? ciemno?? , w r?kach niesiemy ?wiat?o i ogie?.
Precz , precz z tob? ciemno?ci!" By?o popo?udnie , zapada? ju? prawdziwy mrok , a przede wszystkim by?o zimno. Przy ka?dym "Precz z tob? ciemno?ci!"  tupali?my jak najg?o?niej nogami , co mia?o podkre?li?  nasze zamiary,
 zgodnie ze wskazĂłwkami  dotycz?cymi wykonywania piosenki. Dalej ?piewali?my , ?e niegdy? Machabeusze byli  wybawcami i bohaterami , a dzisiaj ca?y lud Izraela jednoczy si? , podnosi i wybawia.
Punkt kulminacyjny  uroczysto?ci  stanowi?a dramatyczna scena , kiedy przebrani za ?wiece , opowiadali?my histori? , jak Machabeusze  wyg?aszali ?arliwe mowy zagrzewaj?ce do walki o wolno??, i by?o jasne  ?e zwyci??? z?ego  Antiocha.
Kiedy ju? nieco podro?li?my , ruszyli?my z pochodniami w pochĂłd przez miasto.

W czasie Chanuki odbywa?a si? te? wycieczka klasowa  domniemanych ogrodĂłw  Machabeuszy w Modiin.
Ze staro?ytnej miejscowo?ci pozosta? jedynie do?? surowy krajobraz pe?en skal i pieczar ,  ktĂłre w staro?ytno?ci  s?u?y?y  za kryjĂłwki i naturalne spichlerze.
W okresie budowania Pa?stwa Izrael pionierzy zasadzili  na wzgorzach pinie i cytrusy, drzewa ju? urosly, tworz?c niezbyt jeszcze g?sty las.
Przed wieloma wiekami wykuto  prostok?tne otwory  , to by?y " groby" , lecz na nas , ktĂłrzy?my  wcze?niej s?yszeli wielkie s?owa o bohaterach i walkach  o wolno?? , sprawi?y one wra?enie pustych i nic nie mĂłwi?cych.

Dzisiaj okolica jest poro?ni?ta g?stym lasem , a rekonstrukcja staro?ytnej wsi  daje wgl?d w histori?  i sposĂłb ?ycia jej dawnych mieszka?cĂłw.
Jeszcze obecnie organizuje si?  w pierwszy dzie? Chanuki  bieg z pochodniami  z Modiin do Jerozolimy.

Chanuka symbolizuje zatem zwi?zek z ziemi? i krajobrazem. Cud ktĂłry dokona? StwĂłrca , ust?pi?y miejsca  czynom bohaterĂłw.


Efrat Gal - Ed.

Ksi?ga ?wi?t ?ydowskich.