NAROD I NARODOWOŚĆ..........

Kiara
Administrator
Ekspert
Wiadomości: 2458

NAROD I NARODOWOŚĆ..........
« : Marzec 29, 2015, 11:51:05 »

Pojęcie narodu i narodowości w historii

1. Zasada samostanowienia narodu

Obecność zasady samostanowienia datuje się od połowy XX stulecia, prawo to określa możliwość narodów do stworzenia własnego państwa, secesji od istniejącego już organizmu politycznego, umożliwia również połączenie się z istniejącym już państwem. Oznacza to , że prawo do korzystania z wolności przez zbiorowości powinno być uważane za niezbywalne uprawnienie społeczeństw , które mogą ustanowić i zmienić formy rządzenia nimi. Efektem tego były niepodległościowe dążenia wielu ludów i narodów do uzyskania własnej państwowości. Droga do prawnego usankcjonowania tej zasady wiodła jednak przez bardzo trudne i krwawe wydarzenia. Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych z 1776r i Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela Rewolucji Francuskiej z 1789r, a następnie już jurystyczne konstytucje : amerykańska z 1789r i francuska z 1793r torowały drogę do wprowadzenia tej zasady w życie. [1]Kongres Wiedeński wprowadził prymat legalizmu do polityki i stosunków międzynarodowych, jednak już ruchy narodowe połowy XIX wieku przyniosły ożywienie dążeń niepodległościowych w Europie. Właśnie pod wpływem tych wydarzeń włoski profesor prawa międzynarodowego Pasquale Mancini jako pierwszy sprecyzował zasadę narodowości. Widział on istotę prawa w ogóle w uprawnieniu wolności jednostki jak i zbiorowości, które to uprawnienia dla narodu przejawiać się miało w prawie do wyboru ustroju wewnętrznego oraz w prawie do niezależności w środowisku międzynarodowym, czyli do utworzenia własnego niezależnego państwa. Praktyka jednak bardzo długo nie odpowiadała tym idealistycznym założeniom. Samostanowienie jako dyrektywa porządku międzynarodowego zaczęto dostrzegać i stosować dopiero w końcowych latach pierwszej wojny światowej. Wtedy wykrystalizowały się dwa stanowiska w tej sprawie jako pierwszy problem ten został poruszony przez rosyjskich komunistów, lider bolszewików Lenin zdecydował się wykorzystać ten postulat jako kartę przetargową w wyścigu po władzę , jego koncepcja samostanowienia o sobie narodów była jak na tamte czasy radykalna, jednak nie została ona przyjęta przez społeczność międzynarodową. W roku 1918 swoją wersję zasady samostanowienia sformułował dwudziesty osmy prezydent USA W. Wilson , formuła wilsonowska została zaakceptowana i częściowo zrealizowana , na podstawie założeń tej doktryny niektóre państwa odzyskały suwerenność. Koncepcja ta nie została jednak wpisana do innego ważnego dokumentu – traktatu wersalskiego.

1.1Czym jest Naród?

W dzisiejszych czasach uważamy , że państwo , jest czymś zupełnie oczywistym i bez problemu potrafimy zdefiniować atrybuty instytucji państwowych, zupełnie inaczej zaś sytuacja ta odnosi się do tematyki narodu i narodowości. Do dnia dzisiejszego nauka nie podała sprecyzowanej definicji tego tworu. Zazwyczaj podaje się kilka wyznaczników , które określają społeczność uważającą się za naród. Znakomity brytyjski socjolog Ernest Gellner uważał , że identyfikować się z narodem można przez kulturę, gdyż stanowi ona fundament poczucia odrębności jednostki i grupy wobec innych jednostek i grup posługujących się odmiennymi wartościami i ideami . Według Gellnera :
„ Dwie osoby należą do tego samego narodu, jeżeli- i tylko jeżeli – uczestniczą w tej samej kulturze, przez którą rozumieć będziemy system idei, znaków, skojarzeń, sposobów zachowania się i porozumienia się.”[2]
Obok kulturowego definiowania narodu jako wspólnoty losu badacz ten wyróżnił również woluntarystyczne rozumienie tego terminu:
„ Dwie osoby należą do tego samego narodu jeżeli- i tylko jeżeli uważają , że należą do tego samego narodu. Inaczej mówiąc, narody są dziełem człowieka, wytworem jego przeświadczeń, lojalności i solidarności. Zbiór osób ( na przykład mieszkających na danym terenie lub mówiących danym językiem) staje się narodem wtedy i tylko wtedy, gdy są one stanowczo przekonane , iż z tytułu współprzynależności do owego zbioru mają wobec siebie pewne obowiązki i prawa. Tym co czyni z nich naród, jest wzajemne uznanie się za rodaków, a nie jakakolwiek inna wspólna cecha, która przysługuje wyłącznie im i odróżnia ich od reszty ludzi.”[3]
Definicje zaproponowane przez brytyjskiego badacza podkreślają rolę jednostki w kształtowaniu się pojęcia narodu, jednak nie uwzględniają one innych czynników o równie istotnym znaczeniu. Bardzo ważnym czynnikiem spajającym ludy mówiące różnymi językami jest państwo.

W świecie iberyjskim termin naҫӑo odnosi się do wspólnoty obywateli danego państwa , podległych temu samemu ustrojowi lub systemowi rządów i posiadających wspólnotę interesów; zbiorowość mieszkańców danego terytorium o wspólnych tradycjach, dążeniach i interesach, podlegających władzy centralnej, która bierze na siebie zadanie zachowania jedności grupy- narodu. [4] Tego typu pojmowanie nardu jako wspólnoty politycznej charakterystyczne jest dla nauki zachodnioeuropejskiej, gdyż na terenie tych państw to właśnie podani a potem obywatele stali się członkami jednego organizmu jakim jest naród. Analiza filologiczna tego terminu potwierdza tę teorię , pierwsze znaczenie słowa „nación” odnosiło się do narodzin lub miejsca pochodzenia. Pochodzenie i rodowód były więc przypisane pewnej zbiorowości, potem zaś w trakcie przemian politycznych( Rewolucja Francuska) i społecznych( industralizacja) termin ten nijako pokrył się z granicami państwa w obrębie których wspólnota obywateli- mieszkańców stała się narodem. W kategoriach bardziej emocjonalnych definiowali to pojęcie badacze i publicyści z terenów Europy Wschodniej , Roman Dmowski – przywódca Narodowej Demokracji w 1888r. opublikowała własną koncepcję narodu, według tego polityka naród to: „ niezależny od woli jednostki związek(…) sprawiający, że jednostka zrośnięta przez pokolenia ze swym narodem w pewnej szerokiej sferze czynów nie ma wolnej woli, ale musi być posłuszną woli zbiorowej narodu, wszystkich jego pokoleń wyrażającej się w odziedziczonych instynktach. Instynkty te silniejsze nad wszelkie rozumowanie i panujące częstokroć nad osobistym instynktem samozachowawczym , gdy nie są znieprawione lub wyrwane z korzeniami, zmuszają człowieka do działania nie tylko wbrew dekalogowi, ale wbrew sobie samemu, do oddania życia, do poświęcenia droższych od niego rzeczy, gdy idzie o dobro narodowej całości.”[5]
Naród dla Dmowskiego był wspólnotą psychiczną – żywą istotą odznaczającą się indywidualnym charakterem, zasadami funkcjonowania i ideałami z którymi identyfikowali się członkowie wspólnoty narodowej. Życie narodu ujmowane było w sposób dynamiczny na wzór rozwoju organizmu, jego wzrostu , rozwoju i obumierania, naturalizm ten pozwalał również oddzielić naród od państwa. Wspólnota psychiczna i historyczna jaką był i jest naród według Dmowskiego mogła dzięki tym czynnikom egzystować bez państwa jako formuły swej osobowości.

Pojęcie narodu definiowano na sposób historyczny , przyjaciel Dmowskiego Joachim Bartoszewicz w Podręcznym Słowniku Politycznym wskazywał : „ Naród jest to związek natury politycznej , który się ustala w pewnym zespole ludzi przez wykonywanie w ciągu dłuższego czasu wspólnej czynnej roli historycznej. Ponieważ taka rola historyczna może być urzeczywistniona jedynie przy istnieniu organizacji państwowej, przeto niepodległość państwowa jest warunkiem tworzenia się narodu.”[6] Podobny pogląd wyraził w tej kwestii Roman Rybarski również on był związany z środowiskami endeckimi , stwierdził on , że naród to : „ trwała wspólność większej masy ludzi , wytworzona przez dłuższe trwanie na danym terytorium, wspólność, która na gruncie tych lub innych jednoczących pierwiastków np. rasy , języka, religii, tradycji, obyczaju, ustroju politycznego, gospodarstwa itd. przejawia się w poczuciu odrębności od innych podobnych skupień i w celowym rozwijaniu własnego skupienia.”[7] W teoriach teoretyków endeckich można więc już doszukiwać się w pewnym sensie klasycznych wyznaczników charakteryzujących państwo narodowe. Tożsamość etniczna , wspólny język , religia, terytorium i wspólna pamięć historyczna to właśnie podstawowe elementy żywo dyskutowanej już w XIX w. koncepcji państwa narodowego. Koncepcja ta zrewolucjonizowała stary kontynent i przyczyniła się do ogromnych zmian politycznych na mapie świata , dzięki temu terminowi pojawiło się wiele nowych narodów które wcześniej nie istniały wcale, te zaś które posiadały własną tożsamość kulturową i etniczną dążyły do odzyskania państwowej suwerenności. Ideologie narodów które nie posiadały własnego państwa bardzo często włączały do swojej propagandy narodowowyzwoleńczej prawo do posiadania własnego niepodległego organizmu państwowego , tendencje takie widoczne były już w XIX stuleciu , ale i dziś odgrywają bardzo istotną rolę . Dziewiętnastowieczna teoria państwa narodowego stała się źródłem zasady samostanowienia o sobie każdego etnosu uważającego się za naród. Nie przypadkowo więc liderzy Narodowej Demokracji tak mocno podkreślali konieczność odzyskania niepodległości, naród miał się „stopić” z państwem bo tylko w państwie możliwy jest prawdziwy i zdrowy rozwój narodu.

1.2 Koncepcja państwa narodowego jako źródło zasady samostanowienia.

Podstawowe znaczenie słowa „ naród” kojarzone jest politycznie z instytucją państwa, w literaturze przedmiotu było jednak wielokrotnie w różny sposób interpretowane. Za przykładem rewolucji amerykańskiej i francuskiej utożsamiło ono „lud” i państwo, czego znamiennym przykładem są zwroty retoryczne takie jak: „ państwo narodowe”, „ Narody Zjednoczone”, czy też retoryka stosowana przez prezydentów USA pod koniec dwudziestego wieku. W dyskursie politycznym u początków Stanów Zjednoczonych dominowały określenia „lud”, „unia”, „ konfederacja” , „ nasz wspólny kraj”, „ dobrobyt publiczny” czy „wspólnota”, czego wynikała chęć uniknięcia centralizacyjnych i unifikacyjnych implikacji związanych z terminem „ naród” wobec praw skonfederowanych stanów. Dyskurs polityczny jednak nie przeszkodził temu by w fundamentalnym tekście politycznym- konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki termin naród pojawił się już w preambule. USA nie były i dziś również nie są państwem jednolitym etnicznie, jednak to właśnie przykład rewolucjonistów amerykańskich był impulsem , który sprawił , że uśpione dotąd narody europejskie zaczęły domagać się swych praw; niepodległego państwa i samodzielnych rządów w obrębie własnych narodowych granic. Na sztandarach rewolucji francuskiej wypisano ogólnoludzkie i humanistyczne ideały wolności, równości i braterstwa, lud francuski burząc mury Bastylii jednocześnie otworzył przed sobą drzwi nowej ery – demokracji. Symboliczne zniszczenie twierdzy oznaczało też upadek starego systemu opartego na władzy królewskiej i supremacji Kościoła Katolickiego, od tego momentu lud chciał już sam uznał się za suwerena , odpowiedzialnego za swe losy. Nowa Francja stała się krajem już nie poddanych lecz obywateli , a język francuski był odtąd oficjalnym językiem państwa. Rola języka zyskała szczególne znaczenie w czasie rządów jakobinów, człowiek nie posługujący się tym środkiem komunikacji była od razu kwalifikowany jako osoba podejrzana. W raporcie na temat języków przedstawionym Komisji Bezpieczeństwa Publicznego jeden z jakobinów – Barѐre tak pisał:
„ Kto z mieszkańców departamentów Górnego Renu i Dolnego Renu przyłączy się do zdrajców, by przyzywać Prusaków i Austriaków na nasze zaatakowane granice?. To mieszkaniec wsi , który mówi i tym samym językiem, co nasi wrogowie i który konsekwentnie uważa się za ich brata i rodaka bardziej niż rodaka i brata Francuzów, mówiących doń w innym języku i mających odmienne zwyczaje.”[8] Autor raportu jako potencjalnych wrogów wymieniał tu chłopów z Alzacji, nacisk na jedność językową od czasów rewolucji jest rzeczywiście wyraźny , a w tamtym okresie był szczególnie silny. Przyswojenie sobie języka stanowiło wtedy jeden z warunków uzyskania pełnego obywatelstwa francuskiego( i tym samym narodowości). Rolę języka podkreślali również i politycy oraz naukowcy niemieccy, jeden z badaczy tego zagadnienia Richard Bӧckh już w XIX wieku w swych publikacjach przekonywał , że to właśnie język jest głównym kryterium odrębności narodowej. Koncepcja ta bardzo pasowała do ideologii nacjonalizmu niemieckiego, w tym czasie Niemcy nie były państwem unitarnym lecz raczej w ten sposób określano region geograficzny w tej części Europy. Richard Bӧckh postanowił kierując się kryterium językowym uznać , że Żydzi aszkenazyjscy są również Niemcami, gdyż jidysz jest bezsprzecznie dialektem języka niemieckiego. Konkluzji tej nie uznawali i nie rozumieli francuscy rewolucjoniści dla nich żydzi mieszkający w granicach państwa tak sefardyjscy jak i aszkenazyjscy mogli zostać obywatelami Republiki pod warunkiem , że zaakceptują nowe prawo i nauczą się posługiwać językiem urzędowym. Od obalenia monarchii państwa i rządy musiały też liczyć się o wiele bardziej ze swoimi obywatelami, gdyż lud teraz nie musiał czcić władców jak bogów na ziemi i nie zawsze zgadzał się z kierunkiem planowanych reform. Kiedy w 1825 r. Karol X Burbon przywrócił dawną koronację w Remis , a także wraz z nią ceremoniał uzdrawiania, zaledwie 120 osób pojawiło się aby dotyk pomazańca bożego uleczył ich z dolegliwości i chorób. Proces demokratyzacji uczynił już w tym czasie tak widoczne postępy , że legitymizacja rządów opartych na starych zasadach była już problemem. Z punktu widzenia najważniejszych graczy na arenie międzynarodowej problem narodowości stał się kwestią palącą wówczas gdy na mapach pojawiły się dwa nowe mocarstwa które opierały swe istnienie właśnie na zasadzie narodowej. Niemcy i Włochy przez wiele stuleci były w zasadzie tylko oznaczeniem geograficznym a nie narodowym, sytuacja zaczęła się zmieniać wraz z przemianami w gospodarce i ideologii, które sprawiły , że Niemcy jako naród chciały stanowić o swym losie samodzielnie , ale by to urzeczywistnić potrzebowały państwa jako instrumentu do realizacji swych politycznych interesów. Podobna historia miała miejsce na półwyspie Apenińskim , gdzie istniało wiele małych państw o różnych ustrojach społecznych i politycznych, również i tutaj doszło do zjednoczenia politycznego w ramach państwa narodowego.
Austro- Węgry po kompromisie z 1867r. właściwie również zaczęły coraz bardziej wykazywać symptomy osłabienia przez ferment wywołany tendencjami separatystycznymi. Odrębności państwowej domagały się również i inne narody wchodzące w skład monarchii Habsburgów, społeczeństwami narodowymi chciały być też ludy które były częścią Imperium Osmańskiego, Grecy, Serbowie, Rumuni i Bułgarzy wyraźnie dążyli do stworzenia swych narodowych siedzib , gdzie mogliby samodzielnie rozstrzygać o swych sprawach. Polacy zaś wywołali dwa powstania przeciw Rosji dążąc do restytułowania swej państwowości. Przykład Francji, Włoch i Niemiec dla tych ujarzmionych narodów był bardzo atrakcyjny, elity przywódcze rozumiały , że własne państwo jest doskonałym instrumentem do realizacji własnych potrzeb i interesów.
Ponieważ jednak liczba państw narodowych na początku XIX wieku była niewielka intelektualiści i politycy starali się wypracować model dzięki któremu można by było klasyfikować społeczeństwa i narodowości , które dałoby się uznać za narody. John Stuart Mill uznał , że ustanowienie państwa narodowego musi być wykonalne, tzn , że dany lud lub społeczność musi mieć potencjał do stworzenia struktur administracyjnych, wojska i innych instytucji koniecznych do funkcjonowania koniecznych do podtrzymania funkcjonowania odrębnego bytu politycznego. Drugim kryterium było dążenie samej grupy narodowej do urzeczywistnienia tego celu. Narody chcąc dysponować niepodległym państwem musiały to udowodnić poprzez wyraźne działania polityczne. Dopiero na podstawie tych dwóch przesłanek można było stwierdzić , że dany naród jest „ godzien” uzyskać własne państwo. Dla tego liberalnego ekonomisty , ale również i dla jego kolegów naród musiał być wystarczająco liczebny by tworzyć odrębny byt polityczny , podobnie tę kwestię ujmowano w postaci definicji naukowej. Fridrich List stwierdził że:” duża populacja i obszerne terytorium obdarzone różnorodnymi zasobami narodowymi to w zasadnicze kryteria normalnej narodowości(…) Naród o populacji ograniczonej liczebnie i o zbyt małym terytorium, zwłaszcza naród o odrębnym języku, może posiadać jedynie ułomną literaturę i ułomne instytucje upowszechniania sztuki i nauki. Małe państwo nie będzie nigdy w stanie rozwinąć na swym terytorium różnych gałęzi produkcji.”[9] Ekonomiści ci uważali , że tylko wielkie narody mają prawo do posiadania własnych państw , gdyż są ekonomicznie wydolne, niemniej jednak kryterium to stało się ważnym elementem wokół którego budowano zasady przyznawania niepodległości.
Powstanie państw narodowych wyznaczyło pewien trend w Europie , małe narody na wschodzie kontynentu i na południu zaczęły domagać się uznania swoich praw do samostanowienia o swym losie. Próby analizy podejmowane przez elity polityczne i środowiska akademickie nie dały wystarczających rezultatów, a problem samostanowienia narodów wciąż narastał, w rezultacie więc dochodziło bardzo często do lokalnych konfliktów zbrojnych właśnie na tle narodowym, wiele młodych narodowości nie mogło bowiem po prostu zaakceptować faktu , że ich sąsiedzi posiadają własne państwa, a oni sami nie. Państwa narodowe jako twory polityczne w tamtym czasie były zupełnie czymś nowym, rozpad starych struktur politycznych opartych na więzach dynastycznych doprowadził do implozji narodów i państw narodowych. Proces kształtowania się nowej mapy świata rozpoczął się jeszcze w wieku XIX i właściwie trwa do dnia dzisiejszego, nowe narody domagające się uznania swych praw politycznych dziś powołują się na prawo do samostanowienia, jednak zasady funkcjonowania tego prawa zostały wypracowane poprzez praktykę historyczną i doświadczenia. Główne znaczenie odegrało tu powstanie pierwszych jednostek politycznych zorganizowanych na nowych narodowych zasadach, przykład ten stał się źródłem ustanowienia nowych mechanizmów prawnych i politycznych, głownie chodzi tu o zasadę samostanowienia. Za główne przesłanki konieczne do powstania nowego państwa uznano język, liczebność populacji i chęć do utworzenia nowego organizmu politycznego, procesy polityczne uruchomione przez rewolucję mieszczańskie i narodowe w XIX stuleciu nadal są siłą napędową przemian społeczno- politycznych.[10]

CD....

http://wojcikdaniel.blogspot.com/

« Ostatnia zmiana: Marzec 29, 2015, 11:54:26 wysłane przez Kiara »

Zapisane

Kiara
Administrator
Ekspert
Wiadomości: 2458

Odp: NAROD I NARODOWOŚĆ..........
« Odpowiedz #1 : Marzec 29, 2015, 11:57:58 »

1.2.1 Absolutyzm oświecony – reformy w duchu oświeceniowym i jego paradoksalne konsekwencje

Zanim powstały pierwsze państwa narodowe w XIX w, stulecie wcześniej miały miejsce wydarzenia które przygotowały powstanie nowych form politycznych i ekonomicznych , filozofia oświecenia w znaczący sposób przyczyniła się do ukształtowania się nowej wizji państwa , człowieka i roli władzy w społeczeństwie. Dla koronowanych głów szczególnie interesująca była forma władzy opierająca się na oświeceniowych ideałach , jednocześnie jednak gwarantującą a nawet rozszerzającą dotychczasowe proregatywy władcy. Takim modelem idealnym w tamtym czasie był absolutyzm oświecony, najczęściej wiąże się tę formę rządów z państwem Fryderyka II lub Rosją Katarzyny Wielkiej. Jednak to Fryderyk II był pierwszym i najwybitniejszym przedstawicielem oświeconego władcy na tronie. Głównymi elementami oświeconego absolutyzmu były:
- racjonalizacja i laicyzacja teorii państwa, odrzucone zostały uzasadnienia transcendentne i teokratyczne; państwo od tego czasu jest tworem świeckim o wyłącznie lub głównie doczesnych cechach, celach racjonalnych i utylitarnych.
- władca nie jest już przedstawicielem Boga na ziemi , lecz moc swej władzy czerpie z konstrukcji umowy społecznej
- Władca według Fryderyka II przejmował pełnię władzy nad społeczeństwem za jego rzekomą zgodą, jednakże władza raz już przejęta , nie podlegała już zwrotowi ani żadnej kontroli, żadnym formalnym ograniczeniom; podanym nie przysługiwały żadne prawa żądania od władcy wyliczenia się ze swego rządzenia. W ten sposób władca był co prawda pierwszym sługą państwa(Staatsdiener) , nie podlegając jednak żadnym ograniczeniom.[11] Źródłem teoretycznym tej ideologii była XVII wieczna teoria prawa natury.

Wzorem była tu teoria Hobbesa który opowiadał się za silną władzą państwową, wpływ na kształtowanie się tej doktryny miały również pewne elementy spinozizmu , a także pewne elementy tradycji protestanckiej. Christian Wolff połączył wszystkie te elementy w spójną całość tworząc tzw. pruską szkołę polityki i prawa w XVIII w i z którą należy wiązać Fryderyka II.[12] Szkoła Wolffa bardzo mocno podkreślała ścisły związek nauki o prawach z obowiązkami władcy, co prowadziło do formuły umowy społecznej jako podstawy władzy monarchy, jednakże władca tak czy owak, miał pozostać nad ludem, monarcha mógł być oświeconym i mądrym despotą , ale nie można było go obalić. Dla Fryderyka II osobiste rządy władcy były jego moralnym obowiązkiem , król nie będąc praktycznie kontrolowanym przez żadne siły zewnętrzne , według Fryderyka Wielkiego jak i filozofów był jednak ograniczony samym faktem natury swej władzy , ponieważ jego powinnością było realizowanie interesów państwa, to zaś stanowiło rację bytu i przyczynę zawarcia kontraktu społecznego, w którym ogół zrzekł się swych praw na rzecz jednostki – władcy. Władca winien dążyć do uszczęśliwienia swych poddanych poprzez mądre rządy i stałe reparowanie (reformowanie) instytucji państwowych. Konsekwencją przyjęcia tych założeń było używanie przez Fryderyka II obok tytułu władcy Prus także formuły Rex Borussorum – król Prusaków.[13]
Nowa ideologia polityczna przyczyniła się do zwiększenia tempa reform w wielu gałęziach gospodarki i polityki. Na początku swych rządów Fryderyk Wielki postanowił zreformować funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości , król pruski uważał zgodnie z ideałami oświecenia należy dążyć do humanitaryzacji prawa karnego. 3 czerwca 1740r Fryderyk podjął decyzję o zniesieniu tortur jako środka dowodowego w procesie. Utylitaryzm i racjonalność określały politykę kryminalną prowadzoną przez króla pruskiego, łagodzenie wyroków za przestępstwa kryminalne i ułaskawienia znacznie zmieniły oblicze pruskiej procedury karnej. Likwidacja w praktyce sądowej szczególnie rzucających się w oczy okrutnych bądź absurdalnych urządzeń feudalnego prawa karnego była ogromnym krokiem na przód , podobnie jak fakt , że nowe przepisy uwzględniały proporcjonalność czynu w stosunku do kary , oraz kładziono nacisk na element odstraszania , ale również kara miała być środkiem prewencji mającą na celu resocjalizację osoby skazanej.
Jednolity system prawa stanowionego był jednym z charakterystycznych elementów wdrożonych przez Fryderyka II, skodyfikowano wtedy częściowo prawo osobowe i rzeczowe ( Corpus iuris Fridericiani) po śmierci Fryderyka Wielkiego wszedł w życie Allgemeines Landrecht für die preussischen Staaten , kodeks ten zawierał większość postulatów władcy w zakresie reformy prawa cywilnego. Duże znaczenie dla działalności ustawodawczej monarchy miało powołanie w 1781r. komisji legislacyjnej( Gesetzkommision), która miała opracować projekty aktów prawnych , celem tej komisji było stworzenie możliwie niezależnego od władzy administracyjnej korpusu sądów publicznych. W swych konsekwencjach prowadzić to miało do znanej w XIX wieku konstrukcji państwa prawa( Rechtsstaat). Reformy administracyjne i sądownicze znacznie przybliżyły państwo Fryderyka Wielkiego do tego ideału , spowodowało to też , że świadomość podanych zaczęła się podnosić możliwość dochodzenia swoich praw również narodowych przed sądami powszechnymi również miało niebagatelne znaczenie. Władca z pomazańca bożego stał się pierwszym sługą państwa, odrzucenie blichtru , zbędnych formuł pozbawionych treści , racjonalizm , rzeczowość to zasadnicze elementy absolutyzmu oświeconego. Fryderyk Wielki od wszystkich swych podanych wymagał takiego samego zaangażowania od urzędnika, pastora czy chłopa w pracy dla państwa. Upadek starej teokratycznej ideologii na której dotąd opierano funkcjonowanie państwa, sprawiło , że w tą polityczną próżnię weszła nowa narodowa idea. Oświecenie w istocie było fundamentem na którym zaczęły się formować nowe struktury społeczne i polityczne zwane narodami. Absolutyzm oświecony ze swoim humanitaryzmem i humanizmem znacznie przyczynił się do przyśpieszenia tego procesu. Fryderyk II jako pierwszy władca wprowadził przymus szkolny , powszechna edukacja na podstawowym poziomie również odegrała udział w narodzinach nacjonalizmu.[14] Narodziny nacjonalizmu i nowoczesnych narodów wiąże się jednak z rewolucją francuską , przewrót polityczny zapoczątkował również przemiany w świadomościowe wśród zwykłych ludzi , poczucie odrębności od innych ludów jest właśnie dziedzictwem rewolucji francuskiej.

1.2.2 Dorobek Rewolucji Francuskiej

Rewolucyjna Francja otworzyła nowy rozdziała w dziejach ludzkości, obalono nie tylko struktury starej monarchii, ale także rozpoczęto budowę zupełnie nowego społeczeństwa opartego nie na lojalności wobec korony lecz na jedności wszystkich obywateli Republiki. W czasach monarchii partykularyzmy lokalne były bardzo silne przejawiało się to w dość pokaźniej liczbie dialektów , wielu francuzów czuło się wtedy raczej Gaskończykami, Burgundami, Pikardami , ale nie było poczucia narodowej jedności takiej jaką stworzyła rewolucja. Dla króla podziały te były jednak w pewnym sensie wygodne , czyniły bowiem z głowy państwa arbitra między interesami i aspiracjami przedstawicieli poszczególnych prowincji. Konserwatyści , przedstawiciele stanów uprzywilejowanych również korzystali na rozbiciu językowym i kulturowym państwa. Stan ten trwał do 4 sierpnia 1789r na tym historycznym posiedzeniu oprócz wielu ofiar na ołtarzu równości i jedności narodowej złożono przywileje miast i prowincji , zasypując w ten sposób lokalne partykularyzmy. Przyjęto wtedy zasadę , że historia i geografia nie mogą dyktować warunków polityce. Tworząc departamenty niezbyt wielkie i mniej więcej równe jednostki administracyjne zapewniono triumf władzy zbliżonej do obywatela i sukces egalitaryzmu.[15] Powszechne i równe dla wszystkich miało być również szkolnictwo, za pomocą edukacji starano się wprowadzić nie tylko jednolity model nauczania , ale również chciano osiągnąć bardzo istotny cel polityczny- unifikację języka. Likwidacja prowincji i wprowadzenie departamentów nie zlikwidowało odrębności języków lokalnych, szkoła miała zlikwidować ten problem. Najpierw w 1793 r wydano dekret przyznający językowi francuskiemu monopol w nauczaniu, konstytucja zaś przyznawała obywatelstwo tylko tym osobom które potrafiły wykazać się umiejętnością czytania i pisania. Unifikację języka przeprowadzano również poprzez powszechny pobór do wojska, rozkazy były wydawane w języku urzędowym, w ten sposób również starano się urzeczywistnić plan likwidacji partykularyzmów językowych. Starania władz rewolucyjnych poszły też i w innych kierunkach, równie istotne jak stworzenie jednolitego narodu i języka urzędowego były także reformy i postanowienia w innych dziedzinach polityki i gospodarki.
Jednym z „pomników” rewolucji francuskiej jest z całą pewnością Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela , dokument ten miał przynieść trwałe pojednanie tego co ludzkie i tego co obywatelskie, miała zharmonizować prawa naturalne i prawa pozytywne uczynić człowieka równym wobec praw i obowiązków. Człowiek zgodnie z postulatami Jana Jakuba Rousseau miał sobie na powrót nijako przypomnieć o wartości swej godności. Historia i cywilizacja wyrwały człowieka z stanu pierwotnej szczęśliwości i odebrały mu godność, rewolucja francuska i Deklaracja Praw na powrót miały przywrócić ten stan powszechnej szczęśliwości[16]. Paragraf drugi wspomnianej Deklaracji odwołuje się właśnie do filozofii oświecenia według prawodawców- rewolucjonistów prawdziwym człowiekiem może być tylko obywatel. Władza państwowa zaś prawowicie może opierać się tylko na narodzie , wolni ludzie- obywatele mają wyłączne prawo decydować o tym jak ta władza będzie wyglądać. Zależność ta została podkreślona w artykule trzecim Deklaracji Praw który mówi: „ Źródło wszelkiej władzy zasadniczo tkwi w narodzie. Żadne ciało, żadna jednostka nie może sprawować władzy, która by wyraźnie od narodu nie pochodziła.”[17] Naród jako byt suwerenny zakładał powiązanie między pojedynczym członkiem narodowej społeczności a suwerenną całością. Od tego czasu taka koncepcja bezpośredniego członkostwa w narodzie szybko się rozpowszechniła wykraczając daleko poza granice Republiki. Deklaracja Praw była też początkiem i fundamentem nowej legislacji konstytucyjnej i zwykłej. Ustawa Zasadnicza miała być kamieniem węgielnym nowego społeczeństwa; określać normy postępowania, obowiązki obywatelskie a także prawa wynikające z tejże ustawy nadrzędnej nad wszystkimi innymi prawami. Droga jaką wyznaczyła rewolucyjna Francja okazała się na tyle atrakcyjna że podobne przekształcenia ustrojów i społeczeństw dokonywały się również w wielu innych krajach europejskich i nie tylko. Dorobek ideowy i normatywny rewolucji był dalej transferowany w przyszłość przez następne pokolenia polityków i ideologów które nawiązywały do idei równości wolności i braterstwa, hasła te rewolucja wypisała na swych sztandarach.

cd.....

[1] W. Sokolewicz, Prawo narodów do samostanowienia[w:] Prawa człowieka – model prawny, Kraków 1991, s. 29-30.
[2] E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Warszawa 2001, s. 82-83.
[3] Ibidem.
[4][4][4] Encyclopedia Universal Ilustrada Europeo- Americana, Barcelona 1958-1964, t. 13, s. 581.
[5] Cyt. Za: J. Kornaś, Naród i państwo w myśli politycznej Związku Ludowo Narodowego, Kraków 1995, s. 53-60.
[6] J. Bartoszewicz, Podręczny słownik polityczny, Warszawa 1922, s. 516.

[8] Cyt .za: M. de Certeau, D. Julia, J. Revel, Une Politique de la langue. La Rѐvolution Franҫaise et les patos Lѐnquệte de l’ Abbѐ Grѐgoire, Paryż 1975, s 293.
[9] Oxford English Dictionary, VII, s. 175-176.
[10] R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2000, s. 77.
[11] E. Rostworowski, Historia Powszechna Wiek XVIII, Warszawa 2001, s. 468.
[12] Christian Wolff jako jeden z nielicznych przedstawicieli kultury niemieckiej zyskał sobie podziw i szacunek Fryderyka II , pruski władca cenił szczególnie twórców klasycznych , natomiast z pogardą odnosił się do osiągnięć tradycji niemieckiej myśli i sztuki.
[13] S. Salomonowicz, Fryderyk Wielki , Wrocław 1996, s. 116.
[14] S. Wołoszyn, Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, Warszawa 1973, s. 243.
[15] M , Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, Warszawa 1999 , s. 45.
[16] J.J Rousseau, Umowa Społeczna, Kęty 2002, 37.
[17] Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, uchwalona 26 sierpnia 1789.
[18] C. Calhoun, Nacjonalizm, Warszawa 2007 s. 69.
[19] S. Kieniewicz, Oblicze ideowe Wiosny Ludów, Warszawa 1948, s 48.
[20] W starciach straciło życie 216 osób, wiele też odniosło ciężkie obrażenia ciała.
[21] S. Salmonowicz, Prusy dzieje państwa i społeczeństwa, Warszawa 2004, s. 301.
[22] R. Service, Lenin, Warszawa 2003, s. 327.
[23] Józef Piłsudski w 1920 roku chciał obalić rządy bolszewików i oddać ją w ręce eserowców
[24] 15 listopada 1917 r Lenin ogłosił deklarację „ praw narodów Rosji” do samowolnego oderwania się od byłego Imperium carskiego.
[25] A. Krzyżanowski, Raj doczesny komunistów, Dzieje Rosji w XX wieku, Kraków 2008, s. 226.
[26] J. Pajewski, Pierwsza wojna światowa 1914- 1918, Warszawa 2004, s 620.
[27] H. Batowski, Między dwiema wojnami 1919-1939, Warszawa 1999, s 7-8.
[28] Państwa zachodnie na czele z USA uważały, że reżim sowiecki nie utrzyma się zbyt długo i upadnie , na miejscu bolszewików według polityków entanty miała pojawić się demokratyczna Rosja.

Opublikowano 19th December 2012, autor: Daniel Wójcik

Zapisane

Kiara
Administrator
Ekspert
Wiadomości: 2458

Odp: NAROD I NARODOWOŚĆ..........
« Odpowiedz #2 : Marzec 29, 2015, 12:00:28 »

1.2.3 Wiosna Ludów

Rewolucja Francuska doprowadziła do upadku absolutyzmu i monarchii , jednakże w skutek wojen prowadzonych przez Napoleona rewolucyjnych reform nie udało się na stałe wdrożyć do kultury i prawa państw podbitych. Dziedzictwo rewolucyjnych ideałów nie uległo całkowitemu zapomnieniu, w latach 1848-1849 doszło do kolejnych wstrząsów politycznych i społecznych, wydarzenia zaważyły w znaczącym stopniu na kształcie granic kulturowych i narodowych w Europie. W tym okresie modne stało się modne zwłaszcza wśród mieszczan i burżuazji opowiadanie się za wolnomyślicielstwem i liberalizmem. Na terenie Niemiec właśnie na tym fundamencie narastały tendencje zjednoczeniowe. Siła ekonomiczna warstw średnich odegrała w tym fermencie znaczną rolę, burżuazja posiadała wpływ na różne sfery życia politycznego , jednak nie posiadała ona bezpośredniego dostępu do „ ucha” królewskiego tak jak szlachta. Policyjne metody sprawowania władzy również poważnie nadwyrężyły zaufanie elit i mas społecznych do władzy. Część robotników również opowiadała się za zmianami, gdyż sytuacja materialna tej warstwy społeczeństwa na terenie całych Niemiec nie była zadawalająca. Ekonomiczne problemy nakładały się na narodowościowe antagonizmy , tak było np. na terenie monarchii Habsburgów czy też w Prusach. W Austrii sytuacja wyglądała szczególnie poważnie, w skład tego państwa wchodziło wiele różnych narodowości często o sprzecznych interesach. Najbardziej negatywnie do Wiednia nastawieni byli włosi , pragnęli odłączyć się od monarchii i stworzyć własne państwo, podobne palny mieli Polacy, Węgrzy zaś chcieli własnego państwa , ale uznawali , że unia z Wiedniem jest dla nich korzystnym rozwiązaniem. Mniejsze narody takie jak Chorwaci, Ukraińcy czy Rumuni szukały protekcji właśnie u Habsburgów przeciw swoim większym narodom zamieszkującym naddunajską monarchię.[18]
Przed 1848r rząd wiedeński konsekwentnie przeciwstawiał się jakimkolwiek dążeniom narodowym , uznając je za zagrożenie dla państwa. Germanizacja oczywiście nie była możliwa, jednak do 1948 r władze centralne prowadziły skuteczną ale bardzo ryzykowną politykę wygrywania przeciwko sobie antagonizmów narodowych. Skutkiem tej polityki był rozwój tendencji odśrodkowych w łonie monarchii , powstało też jeszcze przez rewolucją kilka tajnych stowarzyszeń , których celem była secesja od Wiednia.
Jedno z takich stowarzyszeń czeski „Repeal” , uznał ,że jedyną drogą do modernizacji jest obalenie absolutyzmu i utworzenie republiki demokratycznej. Stowarzyszenie to nie miało poparcia burżuazji która chciała jedynie wprowadzenia reform gospodarczych w duchu liberalnym. Działalność tych stowarzyszeń miała również wpływ na sytuację polityczną na Węgrzech. Elity polityczne tego największego narodu monarchii Habsburgów domagały się utworzenia własnego państwa połączonego jednak unią rzeczową lub personalną z Wiedniem. W marcu 1848r. sejm węgierski uchwalił ustawy w myśl których wprowadzano dwuizbowy parlament, swobodę prasy, odpowiedzialność ministrów przed sejmem , jednocześnie jednak utrzymano wysoki cenzus majątkowy zachowując w ten sposób feudalny charakter izby wyższej . Parlament węgierski nie chciał więc pogłębienia rewolucji , a tylko pewnych koncesji rządu centralnego na rzecz Madziarów. Postulaty polityczne o podobnym charakterze pojawiały się również i w innych krajach monarchii, w Galicji 19 marca uchwalono tam petycję do cesarza w której proszono głowę państwa o pomoc w zdobyciu przez Polskę niepodległości. Na terenie Lwowa i Krakowa Komitet Narodowy organizował manifestacje w trakcie których domagano się np. zniesienia pańszczyzny. Władze centralne przeciwko rewolucjonistom wysłały wojsko 26 kwietnia zaczęto bombardować Kraków. Czesi zainspirowani polskimi działaniami również wysłali petycję do cesarza z żądaniem przyznania autonomii , problemem czeskich rewolucjonistów był fakt silnego powiązania politycznego z niemiecką burżuazją, kiedy Czesi odmówili uczestnictwa w obradach parlamentu frankfurckiego, stracili poparcie dla swych postulatów niemieckich elit gospodarczych. Czeski ruch demokratyczny postulował przekształcenie monarchii w państwo federacyjne , a w razie sprzeciwu rządu starano się skłonić do współpracy wszystkie słowiańskie narodowości przeciw Niemcom i Węgrom. Marcowe rozruchy młodzieży i upośledzonych grup społecznych straciły impet, jednak rewolucja całkowicie nie wygasła.[19]
Kolejna faza rewolucji zaczęła się pod koniec lata 1848 r na terenie Węgier narastały nastroje antycesarskie coraz szersze kręgi społeczeństwa zaczęły domagać się całkowitej niepodległości i secesji od Wiednia, na czele rewolucjonistów stał Lajos Kossuth ten liberalny dziennikarz i polityk odegrał znaczącą rolę już w marcu , utworzenie parlamentu i rządu było w znacznej części jego zasługą. Kiedy jednak cesarz uznał , że rewolucyjne wzburzenie udało się ugasić postanowił ograniczyć proregatywy węgierskiego parlamentu. Działania te były jedną z przyczyn wybuchu zbrojnego powstania przeciwko Widniowi. Do formalnego starcia doszło w październiku 1848r, w wojnie tej wzięło udział również wielu Polaków m. in. Józef Wybicki, Henryk Dąbrowski czy Józef Bem wojna trwała do sierpnia następnego roku, powstanie węgierskie zostało stłumione , dzięki pomocy rosyjskiej, wojska carskie wkroczyły na teren monarchii w maju stało się tak na wyraźne życzenie Habsburgów zwłaszcza ,że 14 kwietnia Węgry ogłosiły niepodległość.
Rewolucyjne nastroje udzieliły się również demokratom z Berlina wydarzenia wiedeńskie wydatnie wpłynęły na nastroje społeczne , król pruski rozumiejąc grozę sytuacji 18 marca ogłosił patent w którym obiecał zwołać Landtag na 2 kwietnia , a także nadanie konstytucji i wolności prasy. Obietnice te nie mogły już jednak powstrzymać wybuchu rewolucji i niezadowolenia społecznego. Demonstranci zebrali się pod pałacem królewskim i głośno domagali się wycofania wojska z miasta, Fryderyk Wilhelm IV nie chcąc dopuścić do rozlewu krwi myślał o dalszych ustępstwach, reakcja władz była jednak i tutaj opóźniona, a wojsko z niejasnych powodów otworzyło ogień w stroną demonstrantów. Między rządem a liberałami na ulicach stolicy państwa doszło rzeczywiście do prawdziwej wymiany ciosów co prawda „ powstanie” to udało się w końcu stłumić przy pomocy wojska , ale liczba ofiar jakie zginęły była dość znacząca. [20] Król by ugasić nienawiść ludu i odciągnąć uwagę liberałów od spraw wewnętrznych publicznie wystąpił w dniu 18 marca przepasany czarno – czerwono- złotą szarfą. W ten sposób Prusy miały stać się koryfeuszem zjednoczenia politycznego wszystkich krajów w jeden organizm polityczny. Parlament frankfurcki miał opracować konstytucję przyszłego państwa , obrady tego gremium nie przyniosły jednak żadnych rezultatów. Berlin odniósł również sukces w walce z rewolucją w Poznańskim, sprawa polska w kontekście wybuchu rewolucji europejskich tzw. „Wiosny Ludów” była szczególnie istotna. Król początkowo składał obietnice uwzględnienia polskich postulatów odnośnie nowej organizacji Wielkiego Księstwa Poznańskiego, ale fakty takie jak tworzenie własnego niezależnego wojska budziły w urzędnikach berlińskich obawę utraty prowincji. Wobec tych faktów już 3 kwietnia ogłoszono stan oblężenia w Wielkopolsce, potem zaś w kilku potyczkach zlikwidowano polską armię i przywrócono porządek[21].
Wiosna Ludów ogarnęła swym zasięgiem właściwie całą Europę, był to kolejny krok narodów pragnących odzyskania niepodległości bądź stworzenia jednolitego państwa, rewolucja z lat 1848- 1849 podważyła też jeszcze bardziej prawo władców do sprawowania rządów, tylko dzięki przemocy i obcej interwencji system ten utrzymał się i upadł dopiero po roku 1918.

1.2.4 Dwie koncepcje rozumienia pojęcia „samostanowienie” podczas I wojny światowej – Lenina i Wilsona

W okresie pierwszej wojny powszechnej coraz ważniejsza politycznie stawała się kwestia narodowa, wszystkie walczące kraje zwróciły uwagę na ten problem, straty własne wszystkich państw uczestniczących w konflikcie były na tyle poważne , że zaczęły one szukać rezerw demograficznych wśród podbitych lub ujarzmionych narodowości. Na ten problem zwrócili uwagę także publicyści i politycy. Do historii przeszło wiele koncepcji rozwiązania tego problemu, ale dwie z nich leninowska i wilsonowska odegrały rzeczywistą rolę w kształtowaniu powojennej rzeczywistości.
Lenin bardzo wcześnie określił swe stanowisko w sprawie samostanowienia narodów i pozostał mu niezachwianie wierny do końca życia. W roku 1903 był członkiem komitetu redakcyjnego „ Iskry” organu rosyjskich socjalistów, którzy wydawali i redagowali to pismo w Genewie. Znaczna część artykułów bezimiennych wyszła z pod pióra Lenina, na łamach tego pisma toczyła się wtedy dyskusja na temat programu partii robotniczych wobec sprawy narodowej. Program miał znaczenie nie tylko propagandowe , ale również opracowywano go jako projekt rezolucji która miała zostać przedłożona kongresowi rosyjskich socjaldemokratów. Paragraf dziewiąty tego programu orzekał , że prawo do samookreślania przysługuje wszystkim narodom wchodzącym w skład państwa rosyjskiego. Interpretacja tego paragrafu nie była jednak korzystna dla Polaków , którzy głośno wyrazili swe niezadowolenie z lansowanej wizji niezawisłości przez rosyjskich kolegów. Lenin na łamach wspomnianego wyżej organu prasowego odpowiedział na te zarzuty polskich towarzyszy. W marcu 1903r opublikował artykuł : „Kwestia narodowa w naszym programie” Narody według przywódcy rewolucji październikowej winny być uznane za zjawisko pochodne wobec klas .[22] Odrębności narodowe są więc czynnikiem drugorzędnym , partia socjalistyczna walczyła jedynie o wyzwolenie klasy robotniczej wszystkich krajów , nie zabiegała zaś o prawo narodów do budowy odrębnych państw. Jednocześnie jednak przyznawał klasie pracującej krajów ujarzmionych prawo do ewentualnej secesji, prawo to mogło realizować się wyłącznie wtedy jeśli klasy uciskane będą tego chcieć , a nie burżuazja czy szlachta. Lenin w dalszej części artykułu doradzał polskiemu robotnikowi wspólną walkę z caratem u boku rosyjskich towarzyszy a nie razem z rodzimą burżuazją.
Lenin więc opowiedział się za taką koncepcją samostanowienia narodów , która by nie zawierała elementów federacyjnych, ale i nie stawało w poprzek centralistycznej polityce partii. Urzeczony żądzą władzy namiętnie jej pożądający widział konieczność oparcia swej działalność na hierarchicznie zorganizowanej partii, by zrealizować ten cel doprowadził nawet do rozłamu w łonie socjaldemokracji rosyjskiej w 1903r. Styl rządzenia Lenin przeniósł również na grunt międzynarodowy , kiedy zakładał w 1919r w Moskwie Międzynarodówkę Komunistyczną nadał tej organizacji wysoki stopień centralizacji. We wspomnianym artykule „ Iskry” , o którym mowa pisze , że nie dziwi go czułość PPS dla eserów , bo jedni i drudzy są federalistami.[23] Centralizm Lenina przejawiał się również w budowie struktur partyjnych , partia dla redaktora Iskry była organizacją terytorialną tzn. , że na danym terenie czy prowincji mogła działać tylko jedna komórka partyjna, nie uwzględniano oczywiście różnic narodowościowych , liczyła się tylko wola centrali. Według Lenina i jego partii samostanowienie było możliwe , ale jednocześnie niezawisłość narodowa w pełni mogła się urzeczywistnić jedynie po zwycięstwie rewolucji. Lenin takie poglądy wyrażał i publikował w zasadzie do wybuchu pierwszej wojny światowej , nawet na początku konfliktu nie uległy one zmianie , kiedy jednak wojna zbliżała się do końca uznał , że warto wykorzystać kartę narodowościową jako element przetargowy w walce o władzę. Obalenie caratu było jego głównym celem , dlatego też zrewolucjonizowanie kresów zamieszkałych przez narodowości nierosyjskie uważał za korzystne i celowe posunięcie. Taka rewolta unaoczniłaby klęskę caratu , przybliżyła widmo przegrania wojny z wrogie wewnętrznym , a więc w konsekwencji otworzyłaby bolszewikom drogę do zdobycia władzy. Wypadki późniejsze potwierdziły słuszność leninowskiej logiki. Taktycznie więc Lenin zdecydował się zmienić front i opowiedział się za niepodległością narodowości kresowych. W 1917r. jeszcze przed formalnym ogłoszeniem 14 punktów Wilsona Lenin publicznie ogłosił prawo do niepodległości dla narodów zamieszkujących obrzeża Imperium Carów.[24] Po tej deklaracji jednak wcale nie zrezygnował z dotychczasowej polityki prowadzonej dotychczas, po zdobyciu władzy pozbawił suwerenności np. Czeczenów czy Azerów. Samostanowienie tych narodów odtąd miało zawierać się w formule socjalizmu leninowskiego.[25]

Zupełnie inne podejście do kwestii suwerenności i samostanowienia podchodził inny wielki polityk tamtych czasów prezydent USA Woodrow Wilson. Pragnieniem prezydenta było stać się moralnym liderem koalicji antyniemieckiej, pchała go w tym kierunku ambicja osobista i chęć zapewnienia Stanom Zjednoczonym przodującego miejsca w przyszłym świecie . Jednym z celów wiodących ku realizacji tego planu było ogłoszenie celów wojennych koalicji, takich jakie mogłyby zjednać opinię światową. Celem głównym było takie urządzenie świata powojennego które zapobiegłoby kolejnym wojnom i konfliktom między państwami. Nowy ład miał się opierać na równości wszystkich państw i demokracji oraz prawie do samostanowienia. Latem 1917 r w Białym Domu powołano specjalną komisję która miała zająć się ustaleniem podziału terytorialnego Europy po wojnie. W grudniu tego roku jeden z przedstawicieli tejże komisji, a zarazem przyjaciel prezydenta pułkownik House przedstawił Wilsonowi memoriał który traktował o sprawie polskiej. Stwierdzono tam , że przyszła Polska musi posiadać dostęp do morza, a terytorium tego państwa winno być ustalone na podstawach zarówno narodowościowych jak i gospodarczych. W dokumencie tym nie przewidywano włączenia do przyszłego państwa prowincji pruskich zamieszkanych przez Polaków, fakt ten miał istotne znaczenie ponieważ oznaczało to pełną zależność gospodarczą od Niemiec. Podobnie sytuacja wyglądała z granicą wschodnią , obawiając się Rosji uznano , że w skład państwa polskiego mogą wejść tylko te ziemie w których bezsprzecznie dominuje żywioł polski. Deklaracje o podobnej treści pojawiły się również w słynnych 14 punktach prezydenta USA. Orędzie prezydenta miało być w istocie odpowiedzią na bolszewickie działania w tym zakresie[26]. Prezydent już w pierwszym punkcie domagał się zniesienia ograniczeń w handlu, równości dla wszystkich państw oraz rozwiązania problemów kolonialnych z uwzględnieniem pra ludności miejscowej. Kolejne punkty dotyczyły spraw poszczególnych państw , dopiero w punkcie dziewiątym w stosunku do tego państwa wysunięto argument , że korekty granic będą odbywać się zgodnie z rozgraniczeniem wpływów poszczególnych narodowości. W dalszej części tego dokumentu jest mowa o konieczności zapewnienia wolnego i autonomicznego rozwoju dla narodów zamieszkujących Cesarsko – Królewską monarchię, podobnie brzmiał punkt odnoszący się do Imperium Osmańskiego. Punkt 13 zaś traktował o sprawie polskiej , było to w istocie powtórzenie wcześniejszych deklaracji w tej sprawie.[27]
Sprawa samostanowienia narodów była sprawą istotną i ważną w tym okresie deklaracje wilsonowskie pozwoliły w przyszłości sprawę tę rozwiązywać bardziej kompleksowo. Projekt ulepszenia świata przez prawo do samostanowienia dla narodów był krokiem we dobrym kierunku. Głównym problem był tu jednak fakt , że przepisy prawa i deklaracje polityczne nie oznaczały wcale rezygnacji z interesów politycznych. Wilsonowskie prawo do samostanowienia podlegało oczywiście temu niezmiennemu historycznemu paradygmatowi, takie narody jak Ukraińcy czy też Żydzi nie zrealizowali swoich celów politycznych. Prawa tych narodów nie zostały uwzględnione ani w 14 punktach amerykańskiego prezydenta, ani też później w okresie konferencji wersalskiej. Interesy ludności żydowskiej nie mogły być rozpatrywane ze względu na znaczne rozproszenie , a także z uwagi na fakt , że w tym okresie Żydów określano jako grupę kulturową, a nie naród. Sprawa ukraińska zaś określana była jako wewnętrzny problem przyszłej niebolszewickiej Rosji, z tego też względu granice Polski nie zostały jasno określone.[28] W deklaracji Lenina jak i Wilsona nie było jasnych wytycznych które określałyby w jaki sposób dany naród mógłby domagać się samodzielnego państwa, enigmatyczność sformułowań pozwalała w istocie dokonywać arbitralnych ustaleń granic nowych państw jakie pojawiły się na mapie Europy po zakończeniu wielkiej wojny.

[1] W. Sokolewicz, Prawo narodów do samostanowienia[w:] Prawa człowieka – model prawny, Kraków 1991, s. 29-30.
[2] E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Warszawa 2001, s. 82-83.
[3] Ibidem.
[4][4][4] Encyclopedia Universal Ilustrada Europeo- Americana, Barcelona 1958-1964, t. 13, s. 581.
[5] Cyt. Za: J. Kornaś, Naród i państwo w myśli politycznej Związku Ludowo Narodowego, Kraków 1995, s. 53-60.
[6] J. Bartoszewicz, Podręczny słownik polityczny, Warszawa 1922, s. 516.

[8] Cyt .za: M. de Certeau, D. Julia, J. Revel, Une Politique de la langue. La Rѐvolution Franҫaise et les patos Lѐnquệte de l’ Abbѐ Grѐgoire, Paryż 1975, s 293.
[9] Oxford English Dictionary, VII, s. 175-176.
[10] R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2000, s. 77.
[11] E. Rostworowski, Historia Powszechna Wiek XVIII, Warszawa 2001, s. 468.
[12] Christian Wolff jako jeden z nielicznych przedstawicieli kultury niemieckiej zyskał sobie podziw i szacunek Fryderyka II , pruski władca cenił szczególnie twórców klasycznych , natomiast z pogardą odnosił się do osiągnięć tradycji niemieckiej myśli i sztuki.
[13] S. Salomonowicz, Fryderyk Wielki , Wrocław 1996, s. 116.
[14] S. Wołoszyn, Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, Warszawa 1973, s. 243.
[15] M , Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, Warszawa 1999 , s. 45.
[16] J.J Rousseau, Umowa Społeczna, Kęty 2002, 37.
[17] Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, uchwalona 26 sierpnia 1789.
[18] C. Calhoun, Nacjonalizm, Warszawa 2007 s. 69.
[19] S. Kieniewicz, Oblicze ideowe Wiosny Ludów, Warszawa 1948, s 48.
[20] W starciach straciło życie 216 osób, wiele też odniosło ciężkie obrażenia ciała.
[21] S. Salmonowicz, Prusy dzieje państwa i społeczeństwa, Warszawa 2004, s. 301.
[22] R. Service, Lenin, Warszawa 2003, s. 327.
[23] Józef Piłsudski w 1920 roku chciał obalić rządy bolszewików i oddać ją w ręce eserowców
[24] 15 listopada 1917 r Lenin ogłosił deklarację „ praw narodów Rosji” do samowolnego oderwania się od byłego Imperium carskiego.
[25] A. Krzyżanowski, Raj doczesny komunistów, Dzieje Rosji w XX wieku, Kraków 2008, s. 226.
[26] J. Pajewski, Pierwsza wojna światowa 1914- 1918, Warszawa 2004, s 620.
[27] H. Batowski, Między dwiema wojnami 1919-1939, Warszawa 1999, s 7-8.
[28] Państwa zachodnie na czele z USA uważały, że reżim sowiecki nie utrzyma się zbyt długo i upadnie , na miejscu bolszewików według polityków entanty miała pojawić się demokratyczna Rosja.

http://wojcikdaniel.blogspot.com/

Opublikowano 19th December 2012, autor: Daniel Wójcik

Zapisane

Aktualności:

KOD PESZEROWY I WIEDZA WSPÓŁCZESNA

NAROD I NARODOWOŚĆ..........